سال بيست و دوم ـ شماره 190 ـ مهر 1392، 113ـ122
مجتبى فراهانى
چكيده
مسئله تفاوت مراتب علم يا به عبارتى، تفاوت ادراك كلى و جزئى نمونه اى از اختلاف ديدگاه ملّاصدرا و فلاسفه پيش از ايشان و در رأس آنها ابن سينا، نسبت به مسئله مهم «علم» است. حكماى پيش از ملّاصدرا با توجه به نظرشان نسبت به ماهيت علم، كه آن را عبارت از كيف نفسانى مى دانند، يك نوع برداشتى از تفاوت ادراك كلى و ادراك جزئى دارند و در مقابل، ملّاصدرا با توجه به مبانى فلسفى از ديدگاه خاصى كه نسبت به ماهيت علم دارد، برداشتى ديگر از تفاوت مراتب ادراك دارد.
در اين نوشتار با روش توصيفى ـ تحليلى به بررسى اجمالى ديدگاه ملّاصدرا و حكماى پيش از ايشان نسبت به فرايند ادراك و مبانى ايشان در اين مسئله، به اين نتيجه رسيديم كه فلاسفه قبل از ملّاصدرا، بخصوص ابن سينا قايلند به اينكه جزئى در اثر «تجريد» به كلى تبديل مى شود، درحالى كه ملّاصدرا معتقد است كه جزئى در اثر «تعالى» به كلى تبديل مى شود. البته مبانى و دلايل ملّاصدرا در مسئله يگانه است.
كليدواژه ها: علم، ادراك عقلى، مفهوم كلى، تجريد، تعالى، نفس.
