* سیدابوالقاسم کاظمی شیخ‌شباني/ دانش‌پژوه دکتری کلام اسلامی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره ikazemi219@gmail.com
صفدر الهی‌راد/ دانشیار گروه فلسفۀ دین مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره Elahi@iki.ac.ir
دريافت: 19/11/98 پذيرش: 15/02/99
چکيده
«خلافت الهی» ازجمله مبانی کلامی مشروعیت سیاسی و همچنین روش تعیین حاکم به‌شمار می‌آید که دیدگاه‌های گوناگون ـ از نصب الهی تا انتخاب مردم ـ در این زمینه از آن بهره برده و سعی در ابتنای نظریه خود بر آن داشته‌اند. در تحقیق پیش‌رو با روشی تحلیلی ـ توصیفی به رابطۀ مشروعیت و خلافت الهی انسان از دیدگاه محمد عماره خواهیم پرداخت. عماره خلافت الهی بشر را از مبانی نظریه انتخاب حاکم توسط مردم قلمداد کرده است. وی با توجه به دیدگاهی که در توحید در تشریع اتخاذ می‌کند، منشأ مشروعیت حاکم را الهی می‌داند، اما با توجه به انگارۀ نادرست او در باب خلافت الهی انسان، روش تعیین حاکم را انتخاب و رأی مردم تلقی مي‌کند. این تلقی علاوه بر ناهمخوانی با دیدگاه وی در خاتمیت، نبوت و ربوبیت تشریعی، با ادلۀ قطعی عقلی و نقلی نیز در تعارض است.
كليدواژه‌ها: خلافت الهی، محمد عماره، مشروعیت، روش تعیین حاکم.
