نفس امّاره

نبرد پيوسته دشوار انسان با نفس سركش (1)

استاد محمّدتقى مصباح ¹

چكيده

 دومين مناجات امام سجاد عليه‏السلام در قالب مناجات «خمس عشر»، مناجات شاكين است كه بر سه محور نفس، شيطان و قلب متمركز است. اين بخش به بازشناسى مفهوم، ماهيت و ويژگى‏هاى نفس امّاره مى‏پردازد. نفس امّاره، عاملى است كه انسان را به تأمين اميال پست وامى‏دارد و مانع از شكوفايى استعدادها و ابعاد متعالى در وجود انسان شده، در نتيجه، مانع از نيل او به كمال اصيل انسانى مى‏شود. همه خواسته‏ها و تمايلات نفس انسانى بد و ناپسند نيستند، بلكه اين تمايلات و خواست‏ها نعمت خدادادى محسوب مى‏شوند و بايد انسان به آنها جهت خدايى داده و بر اساس ضوابط عقلى و دينى از آنها بهره گيرد. اما از آن جهت كه نفس امّاره، انسان را به گناه و معصيت وادار مى‏كند، و موجب مى‏شود انسان حقوق و خواست‏هاى خدا و حقوق ديگران را زير پا نهد و او را به ورطه انحطاط و فساد سوق مى‏دهد، «امّاره بالسوء» نام گرفته است. در كلام امام سجّاد عليه‏السلام، نفس امّاره داراى ده ويژگى برجسته است كه در اين بخش به آنها پرداخته مى‏شود.

كليدواژه‏ها: نفس، نفس امّاره، عقل، فطرت، معصيت، گناه.