كاركرد

سال بيست و سوم ـ شماره 199 (ويژه جامعه‏ شناسى)

جابر ميرزاپورى :  دانشجوى دكترى جامعه‏ شناسى دانشگاه آزاد اسلامى واحد علوم و تحقيقات تهران.  mirzapouri_j@yahoo.com
غلامعلى اسماعيلى كريزى :  عضو هيئت علمى دانشگاه آزاد اسلامى دامغان.

دريافت: 2/3/92               پذيرش: 23/11/92
چكيده
هدف از اين پژوهش، بررسى كاركرد مساجد در شكل‏دهى، تقويت، تحول و پويايى فرهنگ اسلامى است. از روش اسنادى و تك‏نگارى و تكنيك پرسش‏نامه باز، مصاحبه، مشاهده مشاركتى و فيش‏بردارى براى جمع‏آورى داده‏ها استفاده شده است. رويكرد و الگوى نظرى تحقيق بر اساس نظريات كاركردى دوركيم، مرتون و پارسونز بنا شده است كه مساجد را واجد كاركرد آشكار و پنهان در چهار بُعد اجتماعى، فرهنگى، سياسى و اقتصادى در نظر گرفته است. تجزيه و تحليل داده‏ها توسط محقق براساس شيوه استدلالى و منطقى در تطبيق يافته‏هاى تحقيق با الگوى نظرى صورت پذيرفته است. يافته‏ها و نتايج تحقيق نشان مى‏دهد كه مساجد نوعى ضرورت كاركردى براى دستيابى به اهداف جامعه اسلامى دارند و با كاركردهاى آشكار و پنهان در ابعاد اجتماعى، فرهنگى، سياسى و اقتصادى سبب تقويت، تحول و پويايى فرهنگ اسلامى مى‏گردند. همچنين مساجد در يك رابطه ديالكتيكى با كاركردهاى خود، سبب تقويت فزاينده خود و كاركردهاى خود و در نهايت، پويايى فرهنگ اسلامى خواهند شد.

كليدواژه ‏ها: مساجد، كاركرد، پويايى فرهنگى، فرهنگ اسلامى.
 

كاركرد خانواده از ديدگاه روان‏شناسى

با نگرش به منابع اسلامى

 داود حسينى¹

چكيده

امروزه به تبع تغيير و تحولات گسترده در عرصه‏هاى اجتماعى و تأثيرپذيرى جوامع از فرهنگ‏هاى بيگانه و نيز هجمه گسترده برخى فرهنگ‏ها به ارزش‏ها و هنجارهاى ملى و سنتى، كاركرد خانواده دچار تغييرات بسيارى شده است. اما به رغم اين تحولات، خانواده توانسته است نقش خود را در تعليم و تربيت، انتقال افكار و ارزش‏ها، تأمين نيازهاى مادى و معنوى و انتقال مفاهيم عميق اخلاقى و اجتماعى ايفا نمايد.

     بررسى كاركردهاى خانواده از موضوعاتى است كه مورد توجه صاحب‏نظران رشته‏هاى مختلف مانند روان‏شناسى، جامعه‏شناسى و روان‏درمانگرى قرار گرفته، به گونه‏اى كه برخى كاركردهاى خانواده را مى‏توان از مباحث بين‏رشته‏اى برشمرد.

     اگر خانواده به دلايلى همچون فقر، بى‏سوادى، ناآگاهى اجتماعى و اقتصادى، و نداشتن تكيه‏گاه براى تأمين نيازهاى مادى و معنوى، قادر به انجام كاركردهاى خود نباشد، به‏ناچار اعضاى آن براى تأمين نيازهاى خود به خارج خانواده روى مى‏آورند و در نتيجه، دچار مشكلات رفتارى، ارزشى، اخلاقى و هنجارى مى‏شوند. اين مقاله با بهره‏گيرى از روش توصيفى ـ تحليلى و جمع‏آورى اطلاعات به روش كتابخانه‏اى، به بررسى اين موضوع پرداخته است.

كليدواژه‏ها: خانواده، كاركرد، ايفاى نقش، ارتباط، كنترل، دخالت عاطفى.

رويكرد اسلام به چهار كاركرد مهم خانواده

اسماعيل چراغى كوتيانى1

چكيده

نهاد خانواده و كاركردهاى آن از ديرباز از سوى اديان، مكاتب و فرهنگ‌هاى مختلف، مورد توجه قرار گرفته است. اين نهاد تأثيرگذار در اسلام نيز از جايگاه والايى برخوردار بوده و به آن توجه ويژه‌اى شده است. هدف اين نوشتار، كه رويكرد اسلام به خانواده و چهار كاركرد مهم آن را مورد بررسى قرار مى‌دهد، دست‌يابى به نگرش اسلام به خانواده و كاركردهاى آن است. از اين‌رو، اين مقاله با رويكرد نظرى و تحليلى، نگاهى گذرا به جايگاه نهاد خانواده در اسلام دارد و پس از آن، ضمن برشمردن كاركردهاى مهم خانواده، به تبيين رويكرد اسلام در اين خصوص پرداخته است. نويسنده با روش اسنادى و با مراجعه به متون اصلى آموزه‌هاى اسلام، مسئله را تبيين نموده است.

كليدواژه‌ها : خانواده، اسلام، كاركرد، جامعه‌پذيرى، تنظيم روابط جنسى، عاطفه و همراهى، حمايت و مراقبت.

روحانيت شيعه و كاركردهاي آن

در انديشه امام خميني (قدس ‏سره)

محمّد عبّاسي¹

چكيده

يافته‏هاي عملي نشان مي‏دهد كه اصلي‏ترين مانع بر سر منافع استعمارگران در جوامع اسلامي، اسلام و باورهاي ديني مردم و روحانيت اصيل است. از اين‏رو، آنان حمله به اسلام و روحانيت را با دو هدف تعقيب كردند: اول تخفيف، استهزا كاهش شأن و منزلت روحانيت نزد مردم، به گونه‏اي كه هرگونه حمايت مردمي را از آنان سلب نمايند. دوم آنكه، به خود روحانيان بباورانند كه دين، از سياست و امور اجتماعي جداست و بدين‏سان انگيزه آنان را براي حركت و اصلاح امور اجتماعي سلب كنند. اين هدف با ترويج انديشه جدايي دين از سياست (سكولاريسم) دنبال شد. هرچند دشمنان تبليغ مي‏كنند كه دين و شريعت از سياست و اداره امور جامعه جداست، ولي با اين حال، در همه مقاطع، نقش علما و روحانيان نقشي مهم و تأثيرگذار بوده است.

     در اين تحقيق، تلاش شده است تا روشن شود كه آيا دخالت در سياست و جامعه از روحانيت مورد انتظار است يا روحانيت بايد به امور فردي و روابط بين انسان و خالق بپردازد؟ حضرت امام قدس‏سره به پيوند عميق سياست و ديانت معتقد بودند و با انديشه جدايي دين از سياست به شدت مخالفت مي‏كردند. اين موضوع با استفاده از ديدگاه‏ها و انديشه‏هاي ايشان، مورد بررسي و بحث قرار گرفته است.

كليدواژه ‏ها: روحانيت، دين، سياست، جامعه، كاركرد، امام خميني قدس‏ سره.