فقه

سال بيست و چهارم ـ شماره 211 (ويژه دين شناسى)

عباسعلى مشكانى سبزوارى / كارشناس ارشد فلسفه دين دانشگاه باقرالعلوم عليه السلام.

meshkani.a@gmail.com

غلامعلى اسماعيلى كريزى / عضو هيئت علمى گروه فقه و مبانى حقوق دانشگاه آزاد اسلامى واحد دامغان.                               esmaeiliali74@gmail.com

دريافت: 2/6/93               پذيرش: 29/11/93

چكيده

يكى از اقدامات ضرورى در خصوص توسعه فقه، توسعه منابع آن است. توسعه منابع در دو جهت كيفى و كمّى امكان پذير است. در توسعه كيفى، نوع نگاه و برداشت از منابع، موضوع بحث است. اما در توسعه كمّى، بحث بر سر اين است كه آيا منابع فقه در چهار منبع كنونى محصور است و يا از منابع ديگرى نيز مى توان در استنباط و استخراج احكام بهره جست؟ فطرت به عنوان يار ديرپا ـ اما مغفولٌ عنه ـ عقل، يكى از نمونه هاى قابل بحث و بررسى است كه آيا قابليت منبع قرار گرفتن براى فقه و احكام دينى را دارد يا خير؟ مقاله حاضر به تبيين كاركردهاى گوناگون علمى و عملى فطرت در سه مقوله پيشينى، ميانى و پسينى مى پردازد. در كاركرد پيشينى، فطرت به مثابه كشتزارى مستعد، زمينه و پيش زمينه فعاليت و ثمربخشى منابع چهارگانه كتاب، سنت، اجماع و عقل را فراهم مى كند. در كاركرد ميانى، فطرت ـ فى الجمله ـ در كنار منابع چهارگانه قرار گرفته و منبع فهم برخى از آموزه هاى دينى است. در كاركرد پسينى، فطرت معيار و ملاك صحت گزاره ها و آموزه هاى استنباطى دينى است.

كليدواژه ها: فقه، حكومت، فطرت، مصباحى، معيارى، مفتاحى.

معرفت سال بيستم ـ شماره 168 ـ آذر 1390، 53ـ75

عباسعلى مشكانى*

عبدالحسين مشكانى**

چكيده

فقه شيعه، از ابتداى شكل‏گيرى خود در زمان اميرالمؤمنين عليه‏السلام تاكنون دوره‏ها، مكاتب و پارادايم‏هاى گوناگونى را تجربه كرده است؛ پارادايم‏هاى ضد اجتهاد، اصولى سنتى، اخبارى‏گرى و اصولى نوين بارزترين آنها هستند. از وجوه اشتراك اين پارادايم‏ها، رشد آنها در زمينه‏اى كاملاً غيرحكومتى و فردگرا بوده است. امروزه، با توجه به فرصت بى‏نظير حاكميت فقهاى شيعه، فقه شيعه از حالت انزوا و فردگرايانه خارج شده و در جهت اداره حكومت ملى، منطقه‏اى و بين‏المللى حركت مى‏كند. «پارادايم فقه حكومتى» بر آن است كه ضمن حفظ ميراث گذشتگان زير چتر فقه سنتى و روش‏هاى كلان آنان، با نگاهى حكومتى به استنباط احكام شرعى همت گمارد.

مقاله حاضر، با رويكرد روش اسنادى، به دنبال روشن شدن پارادايم فقه حكومتى و تمايز آن با ادوار گذشته فقه شيعى است. اين نوشتار كه مبتنى بر نظريات و مبانى انديشه فقهى آيت‏اللّه العظمى خامنه‏اى (حفظه اللّه) است، با رصد ادوار فقه، به مطالبه فقه حكومتى ايشان مى‏پردازد. در اين مقاله، ضرورت و چيستى فقه حكومتى، تفاوت آن با فقه فردگرا و راهكار گذار به فقه حكومتى، مطرح شده است.

كليدواژه‏ها: فقه، پارادايم، پارادايم‏هاى فقهى، فقه حكومتى، ديدگاه‏هاى مقام معظم رهبرى.

معرفتسال بيستم ـ شماره 165 ـ شهريور 1390، 73ـ86

وحيد مهدوى ‏راد*

چكيده

«تسبيب» يكى از اقسام اتلاف به شمار مى‏رود. در تسبيب، مسبِّب بر خلاف مباشرت، با واسطه موجبات تحقق خسارت يا جنايت را فراهم مى‏آورد. تعاريفى كه از تسبيب در فقه و حقوق ارائه شده است ريشه‏اى در فقه دارد كه بر اساس روايات واردشده تنظيم گرديده است. برخى بر اين باورند كه عرف هم در مبنا و هم در تشخيص مصاديق تسبيب نقش ويژه و تعيين‏كننده‏اى داشته و روايات نيز از چنين عرفى حكايت دارد. در حالى كه عرف نه تنها دليلى براى قاعده تسبيب نبوده، بلكه با صرف صحت استناد تسبيب توسط عرف نيز نمى‏توان رأسا مصاديق آن را تعيين نمود.

در اين نوشتار پس از تعيين قلمرو عرف و تحليل نقش آن در اين قاعده، به روش تحليلى نقش عرف در اين قاعده مشخص خواهد گرديد.

كليدواژه‏ها: عرف، فقه، اسناد، تسبيب، سبب، مصاديق.

عبدالجبارزرگوش‏نسب^1-

چكيده

هرچند شورشيان سبز از جنبشى‏ها، مزدوران و گرايش‏هاى متعدد تشكيل شده‏اند، ولى مى‏توان آنان را از لحاظ احكام فقهى و نوع تخلفات و جرايمى كه مرتكب شده‏اند به سه گروه تقسيم كرد كه عبارت‏اند از: 1) ياغيان يا مجرمان سياسى؛ 2) محاربان يا اشرار و اخلالگران درنظم اجتماعى؛ 3) جاسوسان.

هدف اين تحقيق، تبيين احكام شرعى اين سه گروه است كه با عنوان جنبش سبز در حوادث اخير در مقابله با نظام جمهورى اسلامى دست به اقداماتى زدند. به دست آوردن احكام هريك از سه گروه از متون اسلامى و بر اساس آراى فقهاى عامه و خاصه، اهميت بسزايى دارد؛ چراكه جامعه كنونى بيش از پيش به آن مبتلاست.

كليدواژه‏ها: بغى، جرايم سياسى، محاربه، شورشيان سبز، جاسوسى، فقه.