تمدن

محمد فولادي/ دانشيار گروه جامعه‌شناسي مؤسسه آموزشي پژوهشي امام خميني ره    fooladi@iki.ac.ir
* فاطمه‌السادات حسيني/ دانشجوی دكتري تاريخ و تمدن اسلامي دانشگاه آزاد اسلامي واحد قم    hosseini.feteme388@gmail.com
دريافت: 26/09/99                    پذيرش: 17/12/99
چکيده
از نظر مقام معظم رهبری، تمدن اسلامى چشم‌انداز مشترك امت اسلامى در سطح كلان و الگوی زندگى در جوامع اسلامى در سطح خرد است. از نظر ايشان،‌ براي دستيابى به تمدن اسلامی، فرايندی قابل شناسايى است كه در آن تشكيل نظام اسلامى، دولت اسلامى و جامعه اسلامى مقدمۀ دستيابى به تمدن نوين اسلامى است. براساس نظريه تمدنى آيت‌الله خامنه‌ای، حركت تكاملى جمهوری اسلامى ايران در گرو «رویکرد تمدنی» و محقق ساختن الزامات مهم و راهبردی است، كه شايسته است نحبگان علمي و فكری به تبيين اين انديشه علمي پرداخته، درباره چگونگى كاربست آن، به پژوهش‌های كاربردی مبادرت ورزند. این مقاله، با رويكرد تحليلي و بررسي اسنادي، به واكاوي ابعاد چهارگانه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پیشرفت در تمدن نوین اسلامی ـ ایرانی، از منظر مقام معظم رهبری مي‌پردازد. ذيل هر بعد، شاخص‌هايي مطرح شده است. از حيث روش‌شناسانه، شكل‌گيری انديشه تمدنى رهبري، دارای ويژگی‌های اختصاصى است که عبارتند از: الف. اين انديشه تمدنى، بر بستر تحليل تاريخىِ تجربة تمدنى صدر اسلام و تطور حضور تشيع در عرصه حكومت در سده‌های اخير نمايان گشته است. ب. انديشه ايشان، بر توانمندی‌های فقهى و فلسفى و منصب‌های حكومتى ايشان مبتني است. ج. اين انديشه تمدنى، در درون تجربه انقلاب و جمهوری اسلامى ايران در عصر حاضر تكوين می‌يابد.
کلیدواژه‌ها: تمدن، ابعاد تمدن اسلامی، شاخصه‌های فرهنگی و اجتماعی.
 
 

سال بيست و دوم ـ شماره 194 ـ بهمن 1392، 87ـ99

زهرا پورروستائى اردكانى¹

محمدعلى محيطى اردكان²

چكيده

لباس، يكى از مظاهر پراهميت تمدن بشر و يك عمل اجتماعى معنادار است. اين مقاله با هدف بيان معيارهاى اسلامى پوشش از ديدگاه شهيد مطهّرى و با روش توصيفى ـ تحليلى، به اين نتيجه دست يافته است كه لباس موهبتى الهى براى كرامت دادن به انسان است و اسلام با دستور به پوشش، بشر را به سوى تمدن سوق داده است. هرچند از منظر اسلام، شكل و قالب خاصى براى لباس تعيين نشده است، ولى معيارهايى براى آن وضع شده كه با عنوان «سبك پوشش اسلامى» مورد بررسى قرار گرفته است. اين معيارها براساس فطرت انسان، به منظور غنا بخشيدن به تمدن بشرى، حفظ نيرومندى و استقلال جامعه اسلامى و استحكام نظام خانوادگى وضع شده است. آراستگى، در نظر داشتن روحيه اجتماعى مانند ايثار و همدردى و همرنگى، حفظ عزت نفس، رعايت نظم و نظافت، و حفظ حرمت و كرامت انسانى از بايسته هاى پوشش اسلامى است. همچنين تقليد از بيگانگان و تشبّه به آنها، پوشيدن لباس شهرت، تشبّه به جنس مخالف، اسراف، و... در سبك پوشش اسلامى جايگاهى ندارند و مورد نهى واقع شده اند.

كليدواژه ها: شهيد مطهّرى، سبك زندگى، پوشش، لباس، تمدن، اسلام.

تمدن اسلامي از ديدگاه امام خميني قدس‏سره

محمّدرضا ضميري ¹

چكيده

هنگامي يك ايدئولوژي و مكتب فكري مي‏تواند «تمدن‏سازي» كند كه از بعد نظري و عملي توانسته باشد به نظم اجتماعي و رشد و تعالي رسيده و براي همه ساحت‏هاي مادي و معنوي زندگي بشر راهبردهايي منطقي و صحيح ارائه نمايد.

دين مبين اسلام پس از استقرار سياسي و اجتماعي و تنظيم روابط داخلي و خارجي، به سرعت توانست بنيانگذار تمدن شگرفي در جهان شود به گونه‏اي كه تمدن‏هاي ديگر از جمله تمدن غربي را وامدار خود نمايد. اين مقاله، به روش تحليلي و بررسي متون و با رويكرد نظري بررسي ديدگاه‏هاي امام خميني پيرامون تمدن اسلامي را هدف خود قرار داده است. براساس يافته‏هاي اين مقاله، مجموع ديدگاه‏هاي ايشان را مي‏توان در چهار بخش: تمدن و شاخص‏هاي آن، تمدن اسلامي، نقد تمدن شاهنشاهي، و نقد تمدن غربي مورد بررسي قرار داد.

كليدواژه‏ها: تمدن، غرب، اسلام، پيشرفت، تكامل، انحطاط، دين.