مقصود از موافقت و مخالفت حديث با قرآن
در روايات عرض
اسمعيل سلطاني1
چكيده
در احاديثي از معصومان عليهمالسلام، عرضه روايات بر قرآن كريم يكي از راههاي بازشناسي روايات صحيح از غير آن شمرده شده است. اين احاديث با عنوان «روايات عرض» شناخته ميشوند. اين مقاله با روش مطالعه تحليلي و با هدف تبيين مفاد روايات عرض، به بررسي متن روايات ياد شده ميپردازد و با تحليل متن روايات و ديدگاه دانشمندان در اين زمينه، به برخي سؤالات پاسخ ميدهد.
با توجه به متن روايات عرض، مراد از «كتاب» كه معيار سنجش روايات قرار گرفته، قرآن است و شامل سنّت و برهانهاي عقلي نميشود. روايتي در ترازوي قرآن وزن سنگينتري دارد كه مخالف قرآن نباشد. بر اساس يافتههاي اين مقاله، اقسام روايت مخالف با قرآن بر سه دستهاند: 1. مخالفت به صورت تباين؛ 2. مخالفت با اصول كلي مستخرج از آيات قرآن؛ 3. مخالفت به تباين جزئي كه قسم اخير، مخالف محسوب نميشود.
عرضه حديث بر قرآن، اختصاص به صورت تعارض دو خبر با يكديگر ندارد، بلكه هر حديثي را بايد به قرآن عرضه كرد. اخبار عرض به لحاظ مضمون نيز دو دستهاند: بيانگر انكار صدور روايت مخالف كتاب از معصومان عليهمالسلام و بيانگر نفي حجّيت روايات مخالف كتاب.
كليدواژهها: روايات، قرآن، روايات عرض، حديث موافق، حديث مخالف.
