ملّاصدرا

معرفت سال بيست و يكم ـ شماره 177 ـ شهريور 1391، 55ـ78

محمود خيراللهى*

چكيده

مهم ترين اصل در حوزه معرفت و شناخت، تبيين كمال انسان است. حكمت وجودى در انسان، ژرف تر از حكمت خلقت در ساير موجودات است؛ چراكه انسان وجود جامع و فراگيرى است نسبت به آنچه در عالم ملك و ملكوت مى گذرد. انسان عصاره لوح محفوظ و صراط مستقيم بين بهشت و دوزخ است. بعد ملكوتى انسان سرّى است از اسرار الهى و ظهورى است از خلافت الهى كه به حكم مظهريت «الظاهر و الباطن»، مى تواند در عالم ملك و ملكوت، تصرف نمايد.

     اين نوشتار در پى آن است كه كمال انسان را از منظر ملّاصدرا بررسى نموده، ميزان هماهنگى ديدگاه ايشان را با قرآن كريم ارزيابى كند. با بررسى اجمالى دامنه كمال انسان، انگيزش بيشترى پيدا كرده، در كمال و سعادت خويش، گام هاى استوارترى خواهيم برداشت.

كليدواژه ها: قرآن، ملّاصدرا، نفس، عقل، كمال، نظام، آفرينش.

معرفت سال بيستم ـ شماره 169 ـ دى 1390، 29ـ45

مهدى راسخى*

مهدى اميدى**

چكيده

همان‏گونه كه ملّاصدرا يك فيلسوف متبحر است، يك انديشمند سياسى نيز هست؛ گرچه پذيرفتن حكمت سياسى وى، مبتنى بر اصول موضوعه‏اى است كه نگارنده از آن به «مبادى» تعبير مى‏كند. اين مقاله با روش تحليلى، و با هدف تبيين مبادى روشى و محتوايى كه ملّاصدرا براى بيان حكمت سياسى خود بدان تمسك جسته است، درصدد است تا با بررسى اين مبادى، منشأ خطاى بسيارى از منكران حكمت سياسى وى را به صورت روشن بيان كند. حاصل اينكه، در زمان ملّاصدرا، به خاطر شرايط خاص حاكم برآن زمان، شاهد ركود انديشه سياسى هستيم نه زوال آن، و ملّاصدرا يك انديشمند سياسى با ويژگى‏هاى متفاوتى است كه در مبانى و نوع انديشه سياسى خود و روش بيان نظريات سياسى، به انديشمندان سياسى ديگر مشابهتى ندارد. همين تفاوت باعث شده است كه براى دست يافتن به انديشه سياسى وى راهى بجز فهم، و پذيرش مبادى روشى و محتوايى ملّاصدرا نداشته باشيم.

كليدواژه‏ها: انديشه سياسى، مبادى فهم، سياست و شريعت، ملّاصدرا.

روح بخارى در مسئله نفس و بدن از ديدگاه ملّاصدرا

هادى موسوى¹

چكيده

مسئله نفس و بدن در فلسفه ملّاصدرا، با توجه به اصول و ادلّه وى، تبيين بسيار مهمّى دارد. در عبارات ملّاصدرا، از روح بخارى كه به عنوان نظريه‏اى علمى در گذشته رواج داشته در تبيين رابطه نفس و بدن فراوان استفاده شده است. وجود روح بخارى را نمى‏توان از مبانى و ادلّه ملّاصدرا استخراج كرد؛ بلكه به كارگيرى آن بيشتر در توضيحات غيراستدلالى وى در مورد نحوه رابطه نفس و بدن ديده مى‏شود؛ زيرا روح بخارى را با توجه به شواهد موجود كه از جمله آنها نظريه جسمانيه‏الحدوث و روحانيه‏البقا بودن نفس و حركت جوهرى اشتدادى نفس است، نمى‏توان به عنوان موجودى مستقل غير از مرتبه‏اى از مراتب نفس به اثبات رساند؛ چنان‏كه حذف آن به استدلال‏هاى ملّاصدرا خللى وارد نمى‏كند. بنابراين، روح بخارى به عنوان نظريه علمى نقشى جز تعيين مصداق در تبيين مسئله نفس و بدن ندارد. اين تعيين مصداق به گونه‏اى است كه با حذف آن، ايرادى به اصل نظريه وارد نخواهد شد.

كليدواژه‏ها: روح بخارى، مسئله نفس و بدن، ملّاصدرا، طبيعيات، جسمانيه‏الحدوث، روحانيه‏البقا.