فلسفه سياسى

معرفت سال بيستم ـ شماره 169 ـ دى 1390، 47ـ60

مهدى قربانى*

چكيده

اينكه نظام‏هاى سياسى چرا تغيير مى‏كنند، براى فلسفه سياسى اهميت اساسى دارد. اين مسئله موضوع نظريه‏پردازى بسيارى از فيلسوفان سياسى قرار گرفته است. يكى از اين فيلسوفان، افلاطون، حكيم برجسته يونان باستان مى‏باشد كه معتقد است نظام‏هاى سياسى گوناگون در فرايند انقلاب و دگرگونى از علل خاص و منحصربه‏فردى پيروى مى‏كنند. همچنين انقلاب در هر نظام سياسى پيامدهاى خاص خود را به دنبال دارد. از نظر افلاطون، انقلاب‏ها در مسير انحطاط شكل مى‏گيرند، به گونه‏اى كه شرايط حاكم بر اجتماع در مقايسه با گذشته، نامناسب‏تر خواهد شد. نظريه انقلاب افلاطون خالى از نقد نيست. از جمله مهم‏ترين اشكال‏هاى آن، مى‏توان به نگاه منفى وى نسبت به مقوله انقلاب اشاره كرد. در اين مقاله، از روش توصيفى ـ تحليلى استفاده شده است.

كليدواژه‏ها: نظريه، انقلاب، فلسفه سياسى، مونارشى، آريستوكراسى.

معرفت سال بيستم ـ شماره 168 ـ آذر 1390، 33ـ52

هادى شجاعى*

چكيده

جامعيت دين مبين اسلام در رويكرد فراگير آن به مسائل زندگى بشر، در همه ابعاد فردى و اجتماعى نهفته است. بررسى گذرا و مختصر منابع دينى از قرآن و روايات و سنت معصومان عليهم‏السلام، بيانگر اين نكته است كه در مكتب جاودانه اسلام، زندگى اجتماعى انسان در كنار ابعاد حيات فردى او، مورد توجه جدى قرار گرفته است. جوامع روايى شيعه، به گواهى ابواب اجتماعى كه در ساختاربندى آنها لحاظ گرديده است، نظرگاه فراگيرى نسبت به مسائل اجتماعى زندگى انسان و از جمله سياست ارائه مى‏دهند.

اين تحقيق با بررسى تحليلى و توصيفى روايات «كتاب الحجة» كافى، ردپاى يكى از شاخه‏هاى مبنايى علوم سياسى، تحت عنوان «فلسفه سياسى» را در اين جامع معتبر حديثى دنبال كرده و با ذكر مقدّمه‏اى در باب مؤلفه‏هاى كلى كافى كلينى، به بررسى دلالى و نه سندى روايات مربوط به فلسفه سياسى بپردازد.

كليدواژه‏ها: جوامع حديثى، كافى، كلينى، فلسفه سياسى، مشروعيت.

رياست سنّت در فلسفه سياسى فارابى و ارتباط آن با ولايت فقيه

محمدحسين حسينى¹

پس از آنكه امام خمينى نظريه ولايت فقيه را مبناى يك نظام سياسى قرار داد، اين نظريه با حمله‏ها و داورى‏هاى گوناگون مواجه بوده؛ به ويژه آنكه برخى از مغرضان طرح ولايت فقيه را مربوط به دو قرن قبل و طراح آن را ملّا احمد نراقى دانسته‏اند. بنابراين، بررسى پيشينه آن از نگاه فارابى، فيلسوف نامدار اسلامى در قرن سوم هجرى، در حيطه پاسدارى از اين نظريه قرار دارد؛ هم به لحاظ تبيين پيشينه آن در دوران غيبت صغرى و هم به لحاظ دليل عقلى و منطقى آن.

     اين مقاله با رويكرد تحليلى و نظرى و با هدف تبيين نظر فارابى در مورد ولايت فقيه، تدوين شده است. بنابراين، فارابى نظريه ولايت فقيه را با زبان عقل و به شيوه شايسته‏سالارى تبيين كرده است تا پذيرش عمومى و جهانى داشته باشد.

كليدواژه‏ها: ولايت فقيه، مشروعيت، نصب و انتخاب، فلسفه سياسى، نوابت، مدينه فاضله.