سال بيست و چهارم ـ شماره 212 (ويژه جامعه شناسى)
عليرضا جوادزاده / استاديار گروه تاريخ انديشه معاصر مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى قدس سره Javadi4@qabas.ne
دريافت: 23/9/93 پذيرش: 25/3/94
چكيده
عبدالرحمن بن خلدون، با هدف شناخت اخبار صحيح تاريخى از اخبار كذب، به بررسى اجتماع انسانى پرداخته است تا طبايع و قوانين اين اجتماع را به دست آورد. وى در اين زمينه، در ابتداى كتاب تاريخى «العبر» خويش، علمى را به نام «عمران» بنيان نهاده است. مسائل اين علم، قوانين حاكم بر اجتماع انسان ها مى باشد كه ابن خلدون ادعاى كشف آنها را به روش «برهانى» دارد. مهم ترين ايرادِ مقدمه ابن خلدون، وجود نقض در موارد متعددى از قوانين اجتماعى بيان شده به ويژه درباره دولت ها مى باشد. منشأ اين ايراد، به روش وى در استخراج قوانين بازمى گردد. ايراد اساسى روشى به قوانين ابن خلدون، دو چيز است: الف) عدم پايبندى بر قلمرو روش ها و استفاده از روش تعقلى در قلمرو روش تجربى؛ ب) عدم رعايت شرايط هر روش در مقام عمل. مقاله حاضر به روش تحليلى ـ توصيفى به اين موضوع مى پردازد.
كليدواژه ها: قوانين اجتماعى، علم عمران، برهان، روش تعقلى، روش تجربى.