سال بيست و دوم ـ شماره 193 ـ دى 1392، 15ـ30

محمد فنائى اشكورى²

چكيده

عرفان اسلامى در بعد معرفتى، نوعى هستى شناسى شهودى است كه از راه سلوك عرفانى حاصل مى شود. در اين ديدگاه، هستى حقيقى همان وجود مطلق يا خداى متعال است كه واحد، نامتناهى و كامل مطلق است. در ميان موجودات عالم، انسان از جايگاه ويژه اى برخوردار است. او از جسم طبيعى و روح الهى تركيب يافته است. آنچه در عالم هست، در انسان يافت مى شود؛ از اين جهت انسان را عالم صغير و كون جامع مى دانند. همه عالم براى اوست و او غايت خلقت است. انسان برخوردار از عقل و اختيار و تمايلات و شهوات حيوانى است. انسان با تبعيت از عقل و بندگى خدا مى تواند عالى ترين مدارج كمال را طى كند؛ چنان كه با پيروى از تمايلات حيوانى مى تواند به نازل ترين مراتب سقوط كند. انسان كامل مظهر اتم همه اسماء و صفات حق تعالى است. ولايت گاه با نبوت همراه است و گاه با وصايت و امامت. قرب به خدا و طى طريق كمال، در گرو شناخت ولى و پيروى از نور هدايت اوست.

كليدواژه ها: تجلّى، كون جامع، خلافت، انسان كامل، ولايت، نبوت، امامت.

محمد فنائى اشكورى*

چكيده

از آنجا كه گرايش‏هاى عرفانى ريشه در فطرت آدمى دارند و از طريق عرفان مى‏توان به آرامش رسيد، عرفان همواره براى بسيارى جاذبه داشته است. البته، عرفانْ مهم و مطلوب است، ولى مى‏تواند دشوار و خطرساز هم باشد؛ زيرا برخى براى دست‏يابى به مقاصد نفسانى خود نحله‏ها و فرقه‏هايى را جعل كرده، و جمع كثيرى را فريفته و به دنبال خود به راه انداخته‏اند. آميخته شدن درست و نادرست، و مشتبه شدن حق و باطل، راه انتخاب صحيح را بسته و بسيارى را در وادى حيرت و سرگردانى افكنده است. از اين‏رو، شناخت لغزشگاه‏ها در عرفان و تشخيص عرفان‏هاى كاذب و مكتب‏هاى شبه‏عرفان ضرورى است. با توجه به رواج روزافزون فرقه‏هاى گونه‏گون انحرافى و گسترش فزاينده انواع عرفان‏هاى دروغين نوظهور در كشور ما، طرح اين بحث نمى‏تواند صرفا دغدغه علمى و آكادميك باشد؛ بلكه تكليفى الهى است. انحراف از توحيد، عدم اتّصال به وحى معتبر، اباحيگرى و دورى از شريعت، گريز از اجتماع، خودمحورى و بى‏اعتنايى به خلق از اهم ويژگى‏هاى عرفان‏هاى كاذب و ناقص است.

كليدواژه‏ها: عرفان اصيل، عرفان دينى، عرفان كاذب، شبه ‏عرفان، تصوّف، فرقه‏ هاى عرفانى.