معرفت سال بيستم ـ شماره 169 ـ دى 1390، 91ـ108
رضا رمضان نرگسى*
چكيده
در اين پژوهش تلاش شده تا سه جريان سياسى و فرهنگى مهم تأثيرگذار در فاصله سالهاى 1320 تا 1332ش (جريان سنتى، جريان ملىگرايان، جريان مذهبىها) با هدف شناسايى ويژگىهاى هركدام و به قصد مقايسه عملكرد انها تحليل شوند. روش اين پژوهش، تحليلى ـ توصيفى با تكيه بر اسناد و گزارشهاى تاريخى است.
ويژگىهاى اصلى سه جريان سياسى مزبور عبارت بودند از: 1. جريان سنتى: اشرافىگرى، تعامل با قدرتهاى بزرگ، استفاده از رقابتهاى آنها براى حفظ استقلال نسبى كشور، همكارى نسبى با علما، و عملكرد مستبدانه. 2. جريان ملىگرايان: همراهى با منافع انگليس (جز در يك مورد)، استفاده ابزارى و مقطعى از علما و مذهبىها، و دشمنى شديد با فداييان اسلام. 3. جريان مذهبىها: نفوذ بالاى اجتماعى؛ ب. تبعيت از ولايت و مرجعيت؛ ج. تلاش در اجراى احكام اسلام، و ايجاد گفتمانى جديد در عرصه سياسى كشور.
كليدواژهها: جريان سنتى، جريان ملىگرايان، جريان مذهبىها، مصدق، قوامالسلطنه، نواب صفوى، آيتاللّه كاشانى.
