TY - JOUR ID - 5001677 TI - واکاوی تقابل تفتیش عقاید و بررسی صلاحیت اعتقادی در نظام اسلامی JO - مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) JA - 2 LA - fa SN - 1023-6015 AU - Mohsen, Javadisadr AD - AU - Morteza, Ebrahimi AD - Y1 - 2025 PY - 2025 VL - 33 IS - 4 SP - 33EP - 42تفتیش عقاید ,صلاحیت اعتقادی ,نظام اسلامی ,DO - 10.22034/marifat.2025.5001677 AB - «تفتیش عقاید» از مفاهیمی است که ریشه در تاریخ مسیحیت قرون وسطا دارد. این مفهوم کلامی در دین اسلام نیز وارد شده است. فقها با ادلۀ مستند، حکم اوّلی تفتیش عقاید را عدم جواز دانسته‌اند؛ زیرا جایگاه حریم خصوصی افراد برای شارع مقدس بسیار اهمیت دارد. از سوی دیگر، مسائل حکومتی نیز از گذشته تا به امروز در نظام اسلامی جایگاه ویژه‌ای داشته و گاهی برای حفظ نظام اسلامی، احکام ثانوی یا حکومتی خاصی بیان شده است. اما گاهی برای پیشبرد اهداف نظام اسلامی و سپردن مسئولیت‌های خطیر، بررسی صلاحیت اعتقادی برخی افراد لازم است. برخی نهادهای نظارتی (نظیر شورای نگهبان و مراکز جذب و گزینش) بیش از همه به این مسئله، مبتلا هستند. بدین‌روی باید راهکاری اندیشیده شود. تمایز این پژوهش در تقابل نظریة «تفتیش عقاید» و بررسی صلاحیت اعتقادی افراد است که نگاه فردی و ورود بی‌سبب در حریم خصوصی اشخاص را جایز نمی‌داند. این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و نرم‌افزارهای علوم اسلامی، درصدد اثبات جواز بررسی صلاحیت اعتقادی در مسائل مبتلابه نظام اسلامی است. نتیجۀ پژوهش آن است که با تبیین درست از آیات قرآن، روایات، سیرة معصومان، قاعدۀ «حفظ نظام اسلامی» و قاعدة «اهم و مهم»، بررسی صلاحیت اعتقادی در برخی موارد برای نهادهای نظامی و اطلاعاتی ضروری است تا از وارد شدن خسارت محتمَل به نظام اسلامی پیشگیری شود. از سوی دیگر، طبق ادلة متقن، قایل به عدم جواز تفتیش عقاید هستیم. UR - https://marifat.nashriyat.ir/node/5001677 L1 - https://marifat.nashriyat.ir/sites/marifat.nashriyat.ir/files/article-files/5001677-1745751680.pdf ER -