سال بيست و هفتم ـ شماره 250 (ويژة فلسفه)
محمد سربخشي / استاديار گروه فلسفه مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره sarbakhshi50@yahoo.com
دريافت: 15/2/97 پذيرش: 7/6/97
چکيده
در فلسفه و معرفتشناسی اسلامی، علم حضوری پايه و اساس همة معرفتهاست. در يک تقسيمبندی کلی، علم به حضوری و حصولی تقسيم میشود. به سبب يکی بودن وجود علمی و عينی معلوم در علم حضوری، خطا در آن راه ندارد. علم حصولی نيز با اينکه وجود علمی و عينی در آن يکی نيست، اما میتوان نشان داد بخش عمدهای از علوم حصولی بازگشت به علم حضوری دارند. بازگشت علوم نظري به بديهي، و بازگشت همة تصورات و تصديقاتِ بديهي به علم حضوری باعث ميشود علم حضوري را خاستگاه همة دانشها بدانيم. کلي بودن علوم حصولي با شخصي بودن خاستگاه آنها (علم حضوري) سازگار است؛ زيرا حکايتگري از مصاديق متعدد، ذاتي علم بوده و از مرتبة بالاي کمال علم ناشي ميشود. علاوه بر آن، درستيِ کلي بودن حکايتگريِ علم حصولي به صورت حضوري قابل درک است. بهاينترتيب، کاخ معرفت جزمی در انديشة فلاسفه و معرفتشناسان اسلامی ساخته میشود. اين شيوه از بازسازی کاخ معرفت، بنيانگرايی معرفتشناختی ناميده میشود که پاية اصلی آن در حکمت متعاليه، علم حضوری است.
کليدواژهها: علم، بنيانگرايی، بديهی، نظری، معقولات، صدق.