مکاتب و فرقه‌هاي ديني

مرجئه

علل و عوامل پيدايش و گرايش به آن

علي غلامي دهقي(¹)

چكيده

پس از تشكيل حكومت نبوي در مدينه، تحولات ساختاري عميقي ابتدا در جامعه عربي و سپس در بخش مهمي از جوامع بشري واقع شد. يكي از جلوههاي اين انعكاس، پيدايش جريان تأثيرگذار ارجاء است كه زمينههاي فكري، سياسي، اقتصادي و فرهنگي فراواني آن را پشتيباني ميكند. از آنجايي كه، مرجئه پس از فروپاشي حكومت بنياميه عملا راه انحطاط پيمودند و همواره در معرض انتقاد و اعتراض مذاهب مختلف اسلامي قرار داشتهاند، بسياري از واقعيتهاي تاريخي مربوط به آنان يا از ميان رفته و يا عمدتاً توسط مخالفانشان گزارش شده است. از اينرو، شناسايي واقعيت درباره اين گررو، دشواريهاي خاصي خود را دارد.

اين مقاله ميكوشد تا با بهرهگيري از برخي روشها و استفاده از گزارشهاي متفاوت و بعضاً متناقض در منابع تاريخي، خاستگاه فكري و سياسي مرجئه را مورد بررسي قرار دهد. عوامل درون ديني و برون ديني زمينهساز پيدايش و رشد مرجئه، مستند به گزارشهاي منابع متقدّم معرفي و تحليل شده است.

كليدواژهها: مرجئه، قاعدين، معتزله سياسي.