سعادت

سال بيست و سوم ـ شماره 202- مهر 1393

مهديه‏سادات مستقيمى :  استاديار دانشگاه قم.

معظمه شجاع‏الدينى :  كارشناس ارشد فلسفه و كلام اسلامى دانشگاه قم.

زهره برقعى  : استاديار دانشگاه قم. z.borghei@yahoo.com

 ادريافت: 20/12/92               پذيرش: 19/5/93

چكيده

اين مقاله از چشم‏انداز فلسفه دين و الهيات كلامى با روش توصيفى ـ تحليلى وارد قلمرو مباحث كاركردهاى دين گرديده و به بررسى نظريه علّامه طباطبائى پيرامون تأثير بعد عبادى دين در سعادت دنيوى انسان پرداخته است. در ابتدا با تبيين كارپايه‏هاى مفهومى و ارائه تعاريف علّامه طباطبائى از معناى «دين»، «سعادت» و «عبادت»، ديدگاه علّامه در اين زمينه تبيين گرديده و به رد نظريات رقيب مبادرت شده است. يكى از اين نظريات رقيب، اصل تأثير دين در سعادت دنيوى را انكار مى ‏نمايد و ديگرى هرچند منكر تأثير دين در سعادت دنيوى نيست، ولى اين تأثير را مربوط به بعد عبادى نمى‏داند. آن‏گاه در اين مقاله وجوه مستقيم و غيرمستقيم كاركرد بعد عبادى دين در سعادت دنيا بيان شده است. تأثير عبادات در خوشبختى دنيايى از طريق تأثير در ارتقاى فردى و اجتماعى، دستيابى به حاجات دنيوى در اثر استجابت دعا، ايجاد بداء، تبديل نقمت‏هاى دنيوى به نعمت‏ها، ايجاد احساس رضايت‏مندى و بهره ‏مندى از لذات ويژه و تأثير مثبت دين در زندگى اجتماعى از زمره اين كاركردهاست.

كليدواژه ‏ها: دين، سعادت، عبادت، دنيوى، آرامش و لذت، كاركرد، بداء.

معرفت سال بيست و دوم ـ شماره 184 ـ فروردين 1392، 63ـ80

سيده عاليه آذرطوسي^*

چكيده

اينكه غايت اصلى حكومت چه چيزى است، نظريه هاى متعددى مطرح است، به گونه اى كه هر متفكر يا مكتبى براساس مبانى فكرى خويش، امر خاصى را مورد توجه قرار داده است. در اسلام، با توجه به ويژگى هايى كه اساس خلقت بشرى بر آنها استوار مى باشد، اين غايت، قرب الهى و كمال و سعادت افراد و جامعه تعريف شده است. حاكمان با محقق نمودن چنين ايده اى، زيربناى حكومت خويش را نيز مستحكم مى سازند. هدف از پژوهش، بررسى غايت اصلى حكومت دينى در انديشه امام خمينى قدس سره مى باشد. آنچه از آثار امام راحل مى توان برداشت نمود. اينكه ايشان غايت اصلى حكومت را سعادت قلمداد كرده، آن را حقيقت وجوديه اى مى داند كه از لذات و ادراك ملايم و مطابق با طبع انسان تحقق مى يابد. عواملى همچون روح توحيدى و ايمان و تقواى الهى، تهذيب نفوس و تطهير قلوب، اهتمام به نماز و راز و نياز و نيايش با معبود، بصيرت و شجاعت، اطاعت از قوانين و رعايت عدالت و حفظ استقلال و امنيت در نيل به سعادت دخيل مى باشند. ازاين رو، در اين پژوهش سه نكته مورد توجه است: مفهوم سعادت، تمايز آن با لذت و ترادفش با كمال، و غايت اصلى بودن سعادت براى افراد در نظام سياسى اسلام.

كليدواژه ها: غايت اصلى، سعادت، كمال، لذت، حكومت دينى، امام خمينى قدس سره.

جلوه نبوت، امامت، و ولايت فقيه

در رؤساى مدينه فاضله فارابى

          محمّدحسين حسينى¹

چكيده

مدينه فاضله به عنوان حكومت آرمانى، همواره مورد توجه بشر بوده است. فارابى نيز يك مدل از آن را طراحى و به جامعه بشرى عرضه داشته كه به نظر مى‌رسد رياست آن، از اصول سياسى مذهب شيعه جعفرى اخذ شده باشد. از اين‌رو، اصول مديريت در مدينه فاضله فارابى، نيازمند بررسى است. اين مقاله مى‌كوشد با دقت بر انديشه‌هاى سياسى فارابى، تا حد توان اين خلأ را برطرف نمايد.

مدينه فاضله فارابى اشاره به همان مدينه فاضله‌اى دارد كه در ظلّ كفايت و مديريت پيامبر اكرم(ص) پديد آمد. بنابراين، هدف اصلى فلسفه سياسى فارابى كسب سعادت از مجراى شريعت پيامبر است كه نردبان عروج انسان تا سعادت حقيقى مى‌باشد. پس از پيامبر(ص)، رؤساى مماثل (ائمه(عليهم‌السلام)) و سپس، رئيس سنّت (ولايت فقيه) جانشين مى‌گردد و رئيس مدينه فاضله خواهد بود.

كليدواژه‌ها: رئيس اول، رؤساى مماثل، رياست سنت، فلسفه سياسى، عقل فعال، واضع نواميس، سعادت.

سعادت در مكاتب سعادت گرا

(نقد و بررسي مكاتب اخلاقي سقراط، افلاطون و ارسطو)

محمّدحسين دهقاني محمودآبادي¹

چكيده

مقاله حاضر ابتدا به تعدّد سخن در باب «سعادت» و علت اصلي گوناگوني ديدگاه‏ها در اين‏باره اشاره نموده است. سپس به ديدگاه‏هاي سه فيلسوف بزرگ يونان قديم، سقراط، افلاطون و ارسطو، از بنيانگذاران مكتب سعادتگراي اخلاقي، پرداخته است.

مواجهه سقراط با حركت سوفسطاييان مبني بر تخريب اخلاق جامعه، از علل اصلي اقبال وي به مباحث و رفتارهاي اخلاقي است. اصول فلسفي افلاطوني، كه سنگ‏بناي ديدگاه اخلاقي اوست، مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و در اين زمينه، به نكاتي بديع اشاره شده است. گرچه ارسطو را به عنوان كسي مي‏شناسند كه اخلاق را مطلق مي‏داند، اما با پذيرفتن ديدگاه اخلاقي وي، بايد نسبيت در اخلاق را پذيرفت. جدول اعتدال طلايي ارسطويي و نيز مشروط دانستن فضيلت‏مندي بر شرط شانس مورد نقد و بررسي واقع شده است. نتيجه حاصل شده عدم كفايت توان و دانش متعارف بشر در تشخيص سعادت واقعي انسان است.

كليدواژه‏ها: سعادت، سعادت‏گرايي، سقراط، افلاطون، ارسطو.