عرفان

ماهنامه علمى ـ ترويجى در زمينه علوم انسانى دى 1395

سيدرضى قادرى / سطح چهار حوزه علميه قم و دانشجوى دكترى فلسفه اخلاق دانشگاه باقرالعلوم عليه السلام         mohammad.ghadery@yahoo.com

دريافت: 19/2/95               پذيرش: 11/9/95

چكيده

ترديدى نيست كه در ساحت معارف دينى، مباحث عرفانى و اخلاقى در ارتباط متقابل با ديگر معارف، نقش مهمى دارد. به ويژه آنكه مباحث اخلاقى و عرفانى در طهارت روح آدمى و سعادت نفس انسانى سهم بالايى دارند. بر همين اساس، عارفان اسلامى و متخلقان به اخلاق الهى در طول تاريخ، دست به تأليف آثارى زده اند تا شيوه طهارت و تقويت روح و نيز اصلاح و ترقى نفس در منازل سلوكى را به سالكان بياموزند. در اين زمينه، كتاب «منازل السائرين» خواجه عبداللّه انصارى و نيز كتاب «اوصاف الاشراف» خواجه نصيرالدين طوسى از ويژگى هايى خاص برخوردار است كه آن دو را از ديگر تأليفات ممتاز مى سازد. بدين روى، مقاله حاضر در پى بررسى اين دو كتاب مهم در حكمت عرفانى عملى و اخلاق عرفانى است؛ ابتدا به ويژگى هاى دو مولف و سپس به امتيازات دو تأليف و در آخر، به ارزيابى آن پرداخته و قوت و ضعف هريك را بررسى كرده است.

كليدواژه ها: عرفان، اخلاق، عرفان عملى، اخلاق عرفانى، اخلاق فلسفى.

سال بيست و چهارم ـ شماره 219 (ويژه جامعه شناسى)

چكيده

اين مقاله به تبيين عرفان حقيقى از عرفان هاى كاذب مى پردازد. از ديدگاه اهل بيت عليهم السلام، «عارف باللّه» كسى است كه به عالى ترين مقام معرفت بشر كه دستيابى به آن براى ايشان ممكن است، نايل آيد. همواره در طول تاريخ از عرفان تحريف هايى صورت گرفته و آن را با شاعر يكسان پنداشته اند؛ زيرا عرفا و شعرا مفاهيم معنوى و عرفانى را در قالب مفاهيم تخيلى و شعرى بيان مى كنند. اين برداشتى عاميانه و نادرست است. در قرآن نيز گاهى اوقات تعابير استعارى، كنايى و تخيلى به كار رفته اند. ازاين رو، عرفان هرگز به معناى داشتن مهارت در ارائه مفاهيم معنوى در قالب شعر و يا به صورت كنايه، استعارى و تخيلى نيست. عارف باللّه كسى است كه افزون بر شناخت ذهنى خدا و اسماء و صفات او، عميقا نيز خداوند و صفات او را باور داشته باشد. اين عرفان، نشانه كامل انسان و شيعه واقعى و روح تشيع است و در پرتو تجلى نور الهى در قلب مؤمن حاصل مى شود.

كليدواژه ها: عرفان، عارف باللّه، عارف، شاعر، عرفان حقيقى، عرفان كاذب.

سال بيست و سوم ـ شماره 206 (ويژه فلسفه)

مهدى جلالوند[1]

چكيده

معرفت دينى شامل يافته هايى است كه با فهم روشمند و پژوهش در منابع دينى، از طرق متفاوتى حاصل مى گردد. انديشمندان دينى راه ها و روش هاى مختلفى براى اين مقصود مطرح نموده اند. علّامه طباطبائى به عنوان يك انديشمند دينى، بر اساس مبانى خاصى تلاش خويش را در اين زمينه متمركز نموده، براى فهم صحيح و ضابطه مند دين، سه طريق متفاوت عرضه داشته است.نوشتار حاضر با روشى توصيفى ـ تحليلى و از ميان مكتوبات برجاى مانده از علّامه، به بررسى طرق موردنظر ايشان در معرفت دينى پرداخته و در پى كشف نسبت بين آنها برآمده است. در نظر وى، ظواهر دين، عقل و تهذيب نفس به عنوان سه طريق متفاوت در نيل به معرفت دينى هستند كه هركدام پيش فرض ها و لوازم خاص خود را داشته، به صورت مستقل مورد استفاده قرار مى گيرند و امكان امتزاج آنها وجود ندارد؛ لكن نتيجه معرفت انديشمند دينى در هر سه طريق، واحد خواهد بود و تفاوت طرق به اختلاف نتيجه نمى انجامد.

كليدواژه ها: علّامه طباطبائى، معرفت دينى، ظواهر دينى، عقل، عرفان.

سال بيست و دوم ـ شماره 193 ـ دى 1392، 31ـ46

ابوالفضل هاشمى سجزه ئى¹

چكيده

يكى از مسائل برجسته در عرفان اسلامى، نياز سالك به مرشد به منظور راهنمايى و دستگيرى در سير و سلوك است. سنّت اهل تصوف اين گونه است كه سالك، آداب سير و سلوك خود را نزد استادى فرا گرفته و تحت توجه او سلوك مى نمايد. اين موضوع، موجب طرح رابطه مرشد و سالك، آداب مريد و مراد شده است. اين موضوع بستر مناسب پيدايش آسيب هايى در مسير عرفان و تصوف گرديد و تا افراد شياد در خانقاه ها با فريب دادن انسان هاى ساده دل، كه قصد تهذيب نفس دارند را فريب دهند.

هدف اين مقاله ضمن بررسى آيات و روايات، متون عرفانى و كلمات متصوفه، بيان ضرورت وجود استاد شايسته در مسائل معنوى است كه وظيفه دارد سالك را در راه رسيدن به معرفت حق راهنمايى و دستگيرى كند. در اين زمينه آسيب هايى وجود دارد كه مهم ترين آن، سرسپردگى به نااهل است كه موجب گمراهى از مسير كمال مى شود. براى پيش گيرى از اين آسيب، شناخت كامل استاد در انتخاب و تبعيت كردن از او لازم است. روش تحقيق تحليلى ـ توصيفى است.

كليدواژه ها: استاد، عرفان، تصوف، سير و سلوك، آسيب شناسى.