مرتضي رضايي

* سيدابوالقاسم حسيني كمارعليا / سطح 4 حوزه علميه قم    s.ahosseini113@yahoo.com
مرتضي رضايي / استاديار گروه فلسفه مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره        mrezaeeh50@gmail.com
دريافت: 19/12/98                    پذيرش: 05/05/99
چکيده
اراده انسانی پدیده‌ای است که از جهات مختلف اندیشمندان حوزه عقلی را به اندیشه‌ورزی واداشته است. چیستی اراده، فرایند تحقق آن، رابطه آن با مقدمات، چگونگی تبیین اختیاری بودن آن، تأثیر اراده الهی در تحقق آن ازجمله حوزه‌های اندیشه‌ورزی در مورد پدیدۀ مذکور است. پژوهش حاضر با نگاهی به آراء صدرالمتألهین با رویکردی عقلانی و با روشی تحلیلی ـ توصیفی به پاسخ‌گویی به چیستی و چگونگی تحقق اراده انسانی در اندیشه صدرالمتألهین پرداخته و به این نتایج رهنمون شد که اراده یکی از افعال نفس بوده که بدون نیازمندی به اراده دیگر، به صورت اختیاری از سوی نفس صادر می‌شود و فاعلیت او نسبت به اراده از گونه فاعل بالتجلی است. ازآنجاکه در اندیشۀ صدرا افعال و صفات معلول همسان با وجود آنها، شأنی از شئون الهی است؛ لذا افعال جوانحی نفس و ازجمله اراده در حقیقت فعل الهی خواهد بود؛ هرچند که این، نافی انتساب اراده به نفس نیست.
كليدواژها: اراده، نفس، فاعل بالتجلي.

سال بيست و دوم ـ شماره 190 ـ مهر 1392، 87ـ100

مرتضى رضائى

چكيده
اثبات واجب ‏الوجود و مبدأ جهان مهم‏ترين مسئله الهيات بالمعنى ‏الاخص است. ابن‏سينا از انديشه‏ورانى است كه در كتاب‏هاى مختلف خود چند برهان فلسفى بر وجود خداى متعال اقامه كرده است. اين مقاله با روش تحليلى ـ توصيفى قصد كنار هم گذاردن اين براهين و مرور آنها را دارد. اين مرور براى پژوهشگران حوزه خداشناسى خالى از فايده نيست. رهاورد اين پژوهش، كه با مراجعه به متون سينوى صورت گرفته، دستيابى به چهار دليل بر وجود خدا است كه عبارتند از: برهان صديقين، برهان امكان و وجوب، برهان حركت و برهان وسط و طرف. در ميان اين چهار دليل، برهان صديقين ابن‏سينا برتر از ساير براهين او است.

كليدواژه‏ ها: واجب‏ الوجود، برهان صديقين، برهان امكان و وجوب، برهان حركت، برهان وسط و طرف، بطلان دور و تسلسل.