Marifat, Volume 32, Issue 8, No 311, Year 2025 , Pages 21-33
A Critical Analyses of the Idea of Separating Religion from Politics in the Life of the Infallibles from the Point of View of a Religious Intellectual (Case Study: Mehdi Bazargan)
Writers:
Abstract:
The intellectual movement in general and religious intellectuals in particular do not believe much in the issue of the relationship between religion and politics. Mehdi Bazargan, as one of the prominent religious intellectuals who has many works and is of interest to a large part of the intellectual movement, in some of his works, referring to the evidences of the lives of some Imams (PBUT), concludes that in their lives, religion and politics were separate categories. Using a deskresearch and documentary method and analyzing the text with a critical approach, we have tried to put these concepts in the crucible of criticism and evaluation based on historical sources. The result shows that contrary to the Bazergans' cases and evidences, the life of the Imams (PBUT) show that religion was not separated from politics and government.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :ارزیابی انتقادی انگاره جداسازی دین از سیاست در سیره معصومان(ع) از نگاه روشنفکری دینی (مطالعه موردی: مهندس مهدی بازرگان)
Abstract:
جریان روشنفکری به‌طور عام و روشنفکری دینی به‌نحو خاص، اعتقاد چندانی به مسئلۀ ارتباط دین و سیاست ندارد. مهندس مهدی بازرگان به‌عنوان یکی از روشن‌فکران برجستۀ دینی که دارای آثار فراوانی بوده و مورد توجه بخش عظیمی از جریان روشنفکری قرار دارد، نیز در برخی از آثار خود با اشاره به شواهدی از سیرۀ برخی از ائمه(ع)، نتیجه می‌گیرد که در سیرۀ این بزرگواران نیز دین و سیاست دو مقوله جداگانه بوده‌اند. در این پژوهش که با بهره از ابزار کتابخانه‌ای و اسنادی و به روش تحلیل متن با رویکرد انتقادی، نگاشته شده، کوشیده‌ایم تا براساس منابع تاریخی، این مدعارا در بوتۀ نقد و ارزیابی قرار دهیم. نتیجۀ این پژوهش اینکه برخلاف موارد و قراینی که بازرگان ذکر کرده، سیرۀ ائمه(ع) نشان می‌دهد که دین از سیاست و حکومت جدا نبوده است.
References:
- نهج‌البلاغه، 1380، ترجمة محمد دشتی، چ پانزدهم، قم، مشهور.
- ابن ابیالحدید، عبدالحمید‌بن هبة‌الله، 1378ق، شرح نهج البلاغه، بیروت، دار احیاء الکتب العربیه.
- ابن‌تغری بردی، ابوالمحاسن جمال‌الدین یوسف، 1383ق، النجوم الزاهره، قاهره، المؤسسة المصریه.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمن، 1408ق، تاریخ ابن‌خلدون، چ دوم، بیروت، دارالفکر.
- ابن‌عنبه حسنی، احمدبن علی، 1417ق، عمدة الطالب فی انساب آل ابیطالب، قم، انصاریان.
- ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله‌بن مسلم، 1408ق، غریب الحدیث، بی‌جا، دارالکتب العلمیه.
- ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل‌بن عمر، 1412ق، تفسیر ابن‌کثیر، بیروت، دارالمعرفه.
- ابوالفرج اصفهانی، علی‌بن حسین، 1965، مقاتل الطالبیین، نجف، المطبعة الحیدریه.
- اربلی، علی‌بن عیسی، 1364، کشف‌الغمة فی معرفة‌الأئمه، ترجمة علی‌بن حسین زوارئی، تهران، نشر ادب الحوزه و کتابفروشی اسلامیه.
- بابایى، پرویز، 1374، فرهنگ اصطلاحات فلسفه، تهران، نگاه.
- بازرگان، مهدی، 1387، مجموعه آثار17، تهران، بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان.
- بازرگان، مهدی ، 1392، مجموعه آثار 27، تهران، بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان.
- بازرگان، مهدی ، 1393، مجموعه آثار 29، تهران، بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان.
- بازرگان، مهدی ، بی‌تا، مجموعه آثار6، تهران، بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان.
- بستانی، احمد، 1385، «نسبت دین و سیاست در سیرۀ نبوى»، علوم سیاسی، ش 35، ص 77ـ96.
- بلاذری، احمدبن یحیی، 1988، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال.
- پیشوایی، مهدی، 1376، سیره پیشوایان دین، چ پنجم، قم، مؤسسة تحقیقاتی امام صادق(ع).
- جهشیاری، محمدبن عبدوس، 1347، الوزراء و الکتاب، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری، ترجمۀ ابوالفضل طباطبایی، تهران، بی‌نا.
- حسین، جاسم، 1377، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ترجمة سیدمحمدتقی آیت‌اللهی، چ دوم، تهران، امیرکبیر.
- حسین‌زاده، نصرالله، 1380، دین و سیاست از دیدگاه مهندس مهدی بازرگان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه باقرالعلوم(ع).
- حسین‌زاده، نصرالله ، 1381، «نظریۀ اشراف دین بر سیاست»، علوم سیاسی، ش 20، ص 85ـ202.
- حسینی خامنه‌ای، سیدعلی، 1386، پیشوای صادق، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- حسینی خامنه‌ای، سیدعلی ، 1396، انسان 250 ساله، چ شصت و پنجمع تهران، مؤسسة ایمان جهادی.
- حسینی قزوینی، سیدمحمد، 1428ق، موسوعة الامام الرضا(ع)، قم، مؤسسة ولیعصر.
- خردمند، محمد، 1384، «تحلیلى بر واپسین نظریۀ مهندس مهدى بازرگان»، علوم سیاسی، ش 32، ص 297ـ312.
- خواجه سروی، غلامرضا، 1375، «رابطۀ دین و سیاست در اندیشۀ مهندس بازرگان»، 15 خرداد، ش 23، ص 27ـ51.
- خواجه سروی، غلامرضا و حسن زارعی محمودآبادی، 1393، «فرهنگ سیاسی مطلوب در فرمان امام علی(ع) به مالک اشتر»، پژوهش‌های راهبردی سیاست، ش 9(39)، ص 27ـ63.
- دشتی، محمد، 1389، فرهنگ سخنان امام حسن مجتبی(ع)، قم، امیرالمؤمنین.
- دینوری، ابوحنیفه، 1368، اخبار الطوال، قم، منشورات الرضی.
- زرین‌کوب، عبدالحسین، 1385، بامداد اسلام، تهران، امیرکبیر.
- سجستانی، ابی‌داوود، 1410ق، سنن ابی‌داوود، بیروت، دارالفکر.
- سید‌بن طاووس، علی‌بن موسی، 1411ق، مهج الدعوات، چ دوم، قم، دار الذخائر.
- شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، 1402ق، الملل و النحل، بیروت، دارالمعرفه.
- صدوق، محمدبن علی، 1380، عیون اخبار الرضا(ع)، ترجمة علی‌اکبر غفاری و حمیدرضا مستفید، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- صدوق، محمدبن علی، 1417ق، الامالی، قم، مؤسسة بعثت.
- طبرسی، احمدبن علی، 1381، الإحتجاج على أهل اللجاج، ترجمة بهراد جعفری، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- طبرسی، فضل‌بن حسن، 1415ق، مجمع البیان، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
- طبسی، محمدمحسن، 1388، امام رضا(ع) به روایت اهل‌سنت، قم، دلیل ما.
- ظهیری، سیدمجید، 1381، مدرنیته، روشنفکری و دیانت (مجموعه مقالات و گفت‌وگوها)، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
- عاملی، جعفرمرتضی، 1359، زندگی سیاسی هشتمین امام، ترجمة سیدخلیل خلیلیان، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- عطاردی، عزیزالله، 1390، زندگانى چهارده معصوم(ع)، تهران، اسلامیه.
- عیاشی سمرقندی، محمدبن مسعود، بی‌تا، تفسیر العیاشی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیه.
- فاروق، عمر، 1389ق، طبیعة الدعوة العباسیه، بیروت، دارالارشاد.
- قادری، حاتم و جلال حاجی‌زاده، 1392، «مبانی اندیشۀ سیاسی مهدی بازرگان با تأکید بر نسبت دین و سیاست»، مطالعات تاریخ ایران اسلامی، سال دوم، ش 1، ص 27ـ46.
- قمی، شیخ عباس، 1417ق، الانوار البهیه فی تواریخ الحجج الالهیه، قم، مؤسسة النشر الاسلامیه.
- گروه پژوهش‌های تاریخی انتشارات قلم، 1393، بازرگان در اندیشه فرهیختگان، تهران، قلم.
- مجلسی، محمدباقر، 1383، جلاء العیون، تحقیق علی امامیان، چ دهم، قم، سرور.
- مجلسی، محمدباقر ، 1403ق، بحارالانوار، چ دوم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- مسعودی، علی‌بن حسین، 1409ق، مروج الذهب، چ دوم، قم، هجرت.
- مصباح یزدی، محمدتقی، 1380، پاسخ استاد به جوانان پرسشگر، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مصباح یزدی، محمدتقی ، 1388، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، چ دوم، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مطهری، مرتضی، 1367، سیری در سیره ائمه اطهار(ع)، تهران، صدرا.
- مظفر، محمدحسین، 1375، تاریخ شیعه، ترجمۀ سیدمحمدباقر حجتی، چ سوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- مغربی، قاضی نعمان‌بن محمد، 1409ق، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، قم، جامعة مدرسین.
- نجاتی، غلامرضا، 1377، خاطرات بازرگان: شصت سال خدمت و مقاومت (مصاحبه با مهدی بازرگان)، تهران، مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
- نوری، میرزاحسین، 1408ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چ دوم، قم، مؤسسة آل‌البیت.
- یوسفی اشکوری، حسن، 1376، در تکاپوی آزادی، تهران، قلم.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
alemiyan, Ali akbar.(2025) A Critical Analyses of the Idea of Separating Religion from Politics in the Life of the Infallibles from the Point of View of a Religious Intellectual (Case Study: Mehdi Bazargan). Marifat, 32(8), 21-33 https://doi.org/10.22034/marifat.2023.2020295
Ali akbar alemiyan."A Critical Analyses of the Idea of Separating Religion from Politics in the Life of the Infallibles from the Point of View of a Religious Intellectual (Case Study: Mehdi Bazargan)". Marifat, 32, 8, 2025, 21-33
alemiyan, A.(2025) 'A Critical Analyses of the Idea of Separating Religion from Politics in the Life of the Infallibles from the Point of View of a Religious Intellectual (Case Study: Mehdi Bazargan)', Marifat, 32(8), pp. 21-33
