The great heavenly religions have always faced extremist and exaggerating (gholov) currents since the very past. Exaggeration is one of the problems of religion and religiosity, previously considered and variously warned in the school of Islam. Explaining some common and fundamental concepts between Christian theology and the school of Islam, this research analyzes the corresponding cases in the two schools, regarding Trinity, the Incarnation and the sin of Adam, using an analytical method, and concludes that exaggerating ideas are a kind of misinterpretation and misunderstanding of true religious teachings. Then it studies the deviant trends in Paul's Christian theology and Shia Gholat (exaggerators) regarding the claim of Lordship for religious elders, the sufficiency of faith from practicing the Sharia and the Divine posts, and will present some arguments and terms of the Holy texts and Islamic traditions as evidence. The main difference between the two trends is the survival of the Christian trend based on Paul's reading and the extinction of Shiite gholat.
Title :واکاوی جریان غلوّ در مسیحیت و اسلام مبتنی بر آیات و روایات
Abstract:
ادیان بزرگ آسمانی، از گذشتههای دور همواره با جریانهای افراطگرا و غالی مواجه بودهاند. آفت غلو یکی از معضلات دین و دینداری است که در مکتب اسلام نیز بدان توجه شده و هشدارهای فراوانی نسبت به آن اعلام شده است. تحقیق حاضر با روش تحلیلی پس از تبیین برخی از مفاهیم مشترک و بنیادین الهیات مسیحی و آموزههای حقة مکتب اسلام، نمونههای متناظر در دو مکتب در زمینة تثلیث، تجسد و نیز گناه حضرت آدم را مورد تحلیل قرار داده و نتیجه گرفته که افکار غالیانه نوعی کجفهمی و سوءبرداشت از برخی تعالیم راستین دینی هستند. در پی آن، جریان انحرافی غلو در الهیات مسیحی پولس و غُلات شیعه در عرصههای ادعای ربوبیت برای بزرگان دینی، کفایت ایمان از عمل به شریعت و منصبهای الهی، با بیان استدلالی و تکیه بر نصوص کتابهای مقدس و روایات، مورد بررسی قرار گرفته است. تفاوت اصلی این دو جریان، در بقای جریان مسیحیت مبتنی بر خوانش پولس و انقراض غُلات شیعی، مطرح شده است.
نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت.
ابنتیمیه، احمدبن عبدالحلیم، بیتا، التفسیر الکبیر، تحقیق عبدالرحمن عمیره، بیروت، دارالکتب العلمیه.
ابنحیون، نعمانبن محمد مغربی، 1385ق، دعائم الإسلام، تحقیق آصف فیضی، چ دوم، قم، مؤسسة آل البیت(ع).
ابنشعبة حرانی، حسنبن علی، 1392، تحف العقول عن آل الرسول، ترجمة علی حسینی، قم، اندیشة مولانا.
اشعری، سعدبن عبدالله، 1341، المقالات و الفرق، تحقیق محمدجواد مشکور، تهران، مؤسسة مطبوعاتی عطائی.
انجیل عیسی مسیح به همراه مزامیر و امثال، 2009، ترجمة هزاره نو، ایلام.
آگوستین، 1393، شهر خدا، ترجمة حسین توفیقی، چ سوم، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب.
بحرانی، هاشمبن سلیمان، 1415ق، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة البعثة.
برنابا، یوسف، 1390، انجیل برنابا، ترجمة سردار کابلی، چ هشتم، تهران، المعی.
بغدادی، عبدالقاهربن طاهر، 1408ق، الفرق بین الفرق، بیروت، دارالجیل.
حرعاملی، محمدبن حسن، 1425ق، إثباة الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
حقی برسوی، اسماعیلبن مصطفی، بیتا، تفسیر روح البیان، بیروت، دارالفکر.
رضایی اصفهانی، محمدعلی، 1387، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهشهای تفسیر و علوم قرآن.
زمانینژاد، علیاکبر، 1384، مجموعه آثار کنگرة بزرگداشت شیخ ابوالفتوح رازی، قم، دارالحدیث.
سجادی، جعفر، 1383، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چ هفتم، تهران، طهوری.
سیوطی، عبدالرحمنبن ابیبکر، 1421ق، الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق فوّاز احمد زمرلی، چ دوم، بیروت، دارالکتاب العربی.
شعراوی، محمد متولی 1991م، تفسیر الشعراوی، بیروت، اخبار الیوم.
شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، 1415ق، الملل و النحل، تحقیق امیرعلی مهنا و علیحسن فاعور، چ چهارم، بیروت، دارالمعرفة.
صالحی نجفآبادی، نعمتالله، 1397، غلوّ (درآمدی بر افکار و عقاید غالیان در دین)، چ پنجم، تهران، کویر.
صدوق، محمدبن علی، 1362، الخصال، ترجمة و شرح محمدباقر کمرهای، چ چهارم، تهران، کتابخانة اسلامیه.
صدوق، محمدبن علی، 1398، علل الشرایع، ترجمة حسین قاسمی، چ دوم، قم، طوبای محبت.
صدوق، محمدبن علی، 1393، عیون أخبار الرضا، ترجمة علیاکبر غفاری و حمیدرضا مستفید، چ ششم، تهران، دارالکتب الإسلامیه.
صدوق، محمدبن علی، 1403ق، معانی الأخبار، تحقیق علیاکبر غفاری، قم، اسلامی.
صفری فروشانی، نعمتالله، 1387، غالیان، مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی.
طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1390، المیزان فی تفسیر القرآن، چ دوم، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، محمدکاظم، 1390، تاریخ حدیث شیعه، چ سوم، تهران، سمت.
طبرسی، فضلبن حسن، 1372، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضلالله یزدی طباطبائی و هاشم رسولی، چ سوم، تهران، ناصر خسرو.
طبری، محمدبن جریر، 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة.
طوسی، محمدبن حسن، 1427ق، إختیار معرفة الرجال، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، قم، نشر اسلامی.
عرابی، محمد غازی، 1426ق، التفسیر الصوفی الفلسفی للقرآن الکریم، دمشق، دارالبشائر.
فانگ، یولان، 1396، تاریخ فلسفة چین، ترجمة فرید جواهرکلام، چ دوم، تهران، فرزان روز.
فخر رازی، محمدبن عمر، 1420ق، التفسیر الکبیر، چ سوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
قرطبی، محمدبن احمد، 1364، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو.
کلینی، محمدبن یعقوب، 1392، الأصول من الکافی، ترجمة و شرح محمدباقر کمرهای، چ چهارم، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
گریدی، جوان، 1384، مسیحیت و بدعتها، ترجمة عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، قم، طه.
لین، تونی، 1386، تاریخ تفکر مسیحی، ترجمة روبرت آسریان، چ پنجم، تهران، فرزان روز.
مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چ دوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمدباقر، 1404ق، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، چ دوم، تهران، دارالکتب الإسلامیه.
مشکور، محمدجواد 1379، تاریخ شیعه و فرقههای اسلام تا قرن چهارم، چ ششم، تهران، اشراقی.
مغنیه، محمدجواد، 1424ق، تفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الإسلامی.
مفتاح، احمدرضا و محسن ربانی، 1393، «مقایسة مفهوم فدیه در مسیحیت و شفاعت از نظر شیعه»، الهیات تطبیقی، ش 12، ص143ـ160.
مکارم شیرازی، ناصر، 1426ق، نفحات القرآن، قم، مدرسة الإمام علیبن ابیطالب(ع).
مکگراث، آلیستر، 1393، درسنامة الهیات مسیحی، ترجمة بهروز حدادی و دیگران، چ دوم، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب.
میلر، ویلیام، 1382، تاریخ کلیسای قدیم در امپراطوری روم و ایران، ترجمة علی نخستین، تهران، اساطیر.
واحدی، علیبن احمد، 1416ق، الوسیط فی تفسیر القرآن المجید، تحقیق محمدحسن ابوالعزم زفیتی، قاهره، وزارة الأوقاف.
وورست، رابرت، 1393، مسیحیت از لابهلای متون، ترجمة جواد باغبانی و عباس رسولزاده، چ دوم، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
هلالی، سلیمبن قیس، 1405ق، کتاب سلیمبن قیس الهلالی، تحقیق محمد انصاری زنجانی خوئینی، قم، الهادی.
Asaee, Mohammad.(2024) A Study of the Trend of Gholov (Exaggeration) in Christianity and Islam, Based on Qur’anic Verses and Traditions. Marifat, 32(11), 27-38 https://doi.org/10.22034/marifat.2024.2021294
Mohammad Asaee."A Study of the Trend of Gholov (Exaggeration) in Christianity and Islam, Based on Qur’anic Verses and Traditions". Marifat, 32, 11, 2024, 27-38
Asaee, M.(2024) 'A Study of the Trend of Gholov (Exaggeration) in Christianity and Islam, Based on Qur’anic Verses and Traditions', Marifat, 32(11), pp. 27-38
Asaee, M. A Study of the Trend of Gholov (Exaggeration) in Christianity and Islam, Based on Qur’anic Verses and Traditions. Marifat, 2024; 32(11): 27-38