سرمقاله

فقط باید تلاش کرد!

از میان موضوعات فراوانى که بشر تاکنون مورد تحقیق و بررسى قرار داده، ظاهراً جالب ترین آن ها انسان و طبیعت اوست. کافى است نگاهى به مقالات، کتاب ها، فیلم ها و برنامه هاى تلویزیونى بیندازیم تا متوجه شویم که اغلب محققان، به انسان بیش از هر موضوع تحقیق دیگرى علاقه نشان داده اند.

دانش روان شناسى بیش از هر زمان دیگرى، در قرن اخیر با استفاده از داده هاى علومى همچون فلسفه، مردم شناسى، زیست شناسى، فیزیولوژى، پزشکى، جامعه شناسى و... به تدریج به قوانینى در زمینه تکوین و تغییر رفتار آدمى دست یافته و در حال حاضر در بیشتر کشورها و مجامع علمى دانشگاهى و غیر دانشگاهى جایگاه پر ارجى در حل و فصل مسائل فردى و اجتماعى به خود اختصاص داده است. اما به دلایل متعددى نمى توان یافته هاى فعلى این علم را کافى، کامل و یا حتى همه آن ها را صحیح و عارى از خطا دانست.

به هر صورت، در زمینه روان شناسى در کشور ما به دو سنخ، کتاب و مجله برمى خوریم. بخشى از این منشورات، تحقیقى و ویژه مطالعات دانشگاهى است و بخشى دیگر به منظور ترویج و نشر یافته هاى روان شناسى علمى و کمک به عامه مردم براى بهره گیرى از این اصول در زندگى روزمرّه و حفظ سلامت و بهداشت روانى فرد و جامعه نگاشته شده اند. اما با نگاهى اجمالى به آن ها در مى یابیم که بیشتر آن ها برگرفته از روان شناسى غربى است و گاهى نه تنها با آموزه هاى دینى، به ویژه دین اسلام هماهنگ و سازگار نیست، بلکه متضاد و گمراه کننده است. حتى بررسى متون روان شناختى، که درصدد تبیین انسان و نیازهاى واقعى او و تأمین بهداشت روانى بوده است، مصون از خطا نمى باشند; چرا که از آموزه هاى صحیح دین حنیف اسلام نشأت نگرفته اند. به عبارت دیگر، پس از گذشت چندین دهه از عمر روان شناسى جدید، هنوز پژوهش هاى جامع و عمیق و بنیادین در زمینه شناخت اصول و قوانین حاکم بر روان انسان شکل نگرفته است.

با توجه به این نقص و کمبود و با عنایت به فرمایش امام على(علیه السلام) که فرمودند: «در شرق و غرب عالَم دستیابى به علم سودمند و مفید براى سعادت همه جانبه بشر، فقط در گرو پیروى از هادیان واقعى یعنى پیامبر گرامى و اهل بیتش مى باشد.»¹ مى توان با نگرشى جدید به تبیین اصول روان شناسى پرداخت. راهنمایان الهى با ابلاغ و دستورات خداوند به مردم درصدد تأمین سلامت جسمى و روحى آنان برآمده، خواهان رشد و رسیدن به کمال واقعى انسان ها بوده اند.

از سوى دیگر، بررسى اجمالى منابع اسلامى و تحقیقاتى که انجام شده، نشان مى دهد استخراج یک الگوى کامل بهداشت و سلامت روان و تغییر رفتار از سیره پیامبر گرامى و ائمّه اطهار(علیهم السلام) کاملا امکان پذیر است. تحقق این مهم تنها تلاش هاى گسترده و سریع محققان به ویژه، روان شناسان مسلمان و آشنا با مبانى اسلامى را مى طلبد، تا هرچه زودتر بتوانیم به سرچشمه زلال وحى و مفسّران آن نزدیک شویم و روز به روز بر کمالات فردى، اجتماعى و مادى و معنوى جامعه اسلامى، بل تمامى جوامع بشرى بیفزاییم. انشاءالله

دبیر گروه

1ـ محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 2، ص 92، ح 20.