معرفت

سرمقاله

(رَبَّنَا آتِنَا فِی‏الدُّنْیَا حَسَنَةً وَ فِی‏الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ) (بقره: 201)

دین اسلام، نقطه عطفی در میان ادیان و تفکرات الهی و غیرالهی به شمار می‏رود. برخی از مکاتب جانب افراط گرفته، دنیا را نقطه آغاز و پایان زندگی می‏دانند و بهره‏مندی هرچه بیشتر از آن را نشانه کمال و برتری می‏شناسند. برخی دیگر بهره‏مندی از امتیازات مادی دنیا را موجب ناکام ماندن از آخرت می‏پندارند و بر گوشه‏گیری و عزلت تأکید می‏ورزند.

اما اسلام، دین دنیا و آخرت است، زیرا در نگاه اسلام دنیا و آخرت مکمل یکدیگر شمرده شده‏اند و سعادتمند به کسی عنوان شده است که در دنیا و آخرت سعادتمند باشد. بر اساس برخی از روایات، آیه شریفه (رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَفِی الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ)، دعای هر صبح پیامبر اسلام(ص) بود که می‏فرمود: خدایا دنیا و آخرت ما را آباد ساز و ما را از خسران و عذاب آتش مصون دار.

بدیهی است که بهره‏مندی از دنیا در راستای آبادانی آخرت، نیازمند نگاه ویژه اسلام به لوازم آن است. از این‏رو، به یقین می‏توان اظهار داشت که اقتصاد به عنوان یکی از اصلی‏ترین ابزار مورد استفاده بشر در راه سعادت دنیوی، مورد توجه اسلام و معصومین: بوده است و بی‏تردید نوع نگاه اسلام به این ابزار، با دیدگاه رایج بشر تفاوت ماهوی و جوهری دارد.

از سوی دیگر، مجموعه تعالیم اسلامی، تأثیر غیرقابل انکاری در رفتارهای یک فرد مسلمان بر جای می‏گذارد. رفتارهای اقتصادی انسان نیز از این تأثیر و تأثر مستثنی نمی‏باشد. بدین ترتیب، علمی که به تبیین و بررسی مجموعه رفتارهای اقتصادی انسان می‏پردازد، با علمی که به بررسی رفتارهایی متمایز می‏پردازد، می‏تواند تفاوت بنیادین داشته باشد.

آنچه تاکنون به برکت پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در این حوزه انجام شده است، پذیرش وجود همین جریان علمی با ماهیت اسلامی در حوزه‏های مختلف علوم اسلامی و از جمله اقتصاد است که بسیار چشمگیر تلقّی گردیده است، هرچند گام‏های بعدی به کُندی و در عین حال، زنده و با نشاط، در حال طی شدن می‏باشد.

امید است با تلاش شایسته و مؤثر فرهیختگان، اندیشمندان و پژوهشگران اقتصاد در حوزه و دانشگاه در زمینه اسلامی کردن اقتصاد و تغییر رفتارهای دینی و اقتصادی افراد جامعه اسلامی گام‏های بلندی برداشته شود.

آنچه در این شماره در برابر خوانندگان محترم قرار دارد، تلاشی ناچیز در همین راستاست.

والسلام

دبیر گروه