جنگ بدر
Article data in English (انگلیسی)
جنگ بدر
جان نواس ترجمه: حسن رضایی
اشاره
تعالیم هدایت بخش قرآن که چون شمعی فروزان فراروی انسان هاست از صدر اسلام تاکنون مورد توجه محققان علوم قرآنی قرار گرفته است. آنان حاصل پژوهش ها و تدبرهای خود را پیرامون این کتاب آسمانی در قالب کتاب ها و دایرة المعارف ها به جهان علم عرضه نموده اند. از جمله آن ها دایرة المعارف قرآن بوده که بنابر اظهارات مسئولان آن قرار است در قالب پنج جلد منتشر گردد که مجلداتی از آن تاکنون توسط انتشارات بریل در شهر لیدن هلند چاپ شده است. سر ویراستار و پایه گذار این دایرة المعارف، خانم جین دمن مک اولیف استاد تاریخ و ادبیات دانشگاه جرج تاون آمریکاست. وی اظهار می دارد که هدف از تألیف دایرة المعارف مذکور، ارائه مجموعه گسترده ای از پژوهش های قرآنی برای متخصصان فن است. از نویسندگان معروفی که در دایرة المعارف قرآن دارای مقاله هستند می توان به آندرو ریپین از دانشگاه ویکتوریا (کانادا) و نصر حامد ابوزید، قرآن پژوه مشهور مصری از دانشگاه لیدن (هلند) اشاره کرد.
یکی از مقالات دایرة المعارف مذکور، مقاله جنگ بدر می باشد که برگردان فارسی آن در این مقال، ارائه می شود. امید است ترجمه این قبیل آثار گامی در جهت آشنایی با تحقیقات اسلام شناسان غربی و نوع نگرش آنان نسبت به دین اسلام باشد. هرچند ممکن است این مقاله از منظر دینی قابل نقد باشد، اما صرفاً برای اطلاع رسانی و آگاهی از تفسیر غربیان نسبت به دین اسلام طرح و از خوانندگان ارجمند انتظار می رود با نقد این قبیل مقالات ما را یاری نمایند.
بدر
محل اولین پیروزی نظامی بزرگ اسلام، بدر است که در ماه رمضان و در دومین سال پس از هجرت حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) از مکه به مدینه اتفاق افتاد1 (March624). بدر تنها یک بار به صراحت در قرآن ذکر می شود (سوره 3، آیه 123) اما دست کم در سی و دو آیه دیگر اشارات و تلمیحاتی به آن وجود دارد. تقریباً تمامی این ارجاعات قرآنی در سوره انفال قرار دارند که به تبعات مستقیم این پیروزی مسلمانان می پردازد و در کل، بر دستاوردهای معنوی این جنگ، که شالوده های اسلام را تحکیم بخشید، تأکید می کند.
بدر، که به بدر حنین نیز مشهور است، در آن دوران، آبادی کوچکی با چاه های آب بود که در شبه جزیره عربستان، در نزدیکی سواحل دریای سرخ، در صدوپنجاه کیلومتری جنوب غرب مدینه و سیصد کیلومتری شمال غرب مکه قرار داشت. برخورد میان مسلمانان مدینه و کفار مکه بر سر راه بازگشت کاروان مکیّان رخ داد. ابوجهل یکی از دشمنان دیرینه پیامبر، سپاه مکه را برای دفاع از کاروان گسیل داشت. در نبرد بدر، پیامبر همراه با سیصد و چند یار خود به مقابله ابوجهل و سپاه هزارنفری او شتافت. سپاه مسلمانان، به رغم تعداد اندک جنگاوران، بر سپاه مکیّان فایق آمد; سپاهی که از قرار معلوم سال های سال بدون شکست مانده بود. ابوجهل و تعداد دیگری از سران مهم مکه جان خود را از دست دادند و محموله کاروان و تعداد زیادی اسیر به دست مسلمانان افتاد.
مضمون اصلی تلمیحات قرآنی در مورد پیروزی بدر، حمایت بی چون و چرای خداوند از اسلام است. پیامبر برای رهایی و نجات دعا کرد و نشانه های آشکارِ لطف خداوند را دریافت نمود (سوره 8، آیه 7و9) و همین باعث شد که مسلمانان با اعتقاد قلبی محکم تری بجنگند. خداوند با فرستادن هزار فرشته (سوره 8، آیه 9 و 12) سپاه محمد را یاری کرد (سوره 8، آیه 17). مداخله مستقیم خداوند، نشانه تأیید اسلام از سوی او بود و امت اسلام را از دیگران متمایز ساخت.2 بخصوص، یکی دانستنِ این جنگ با «روز فرقان» (سوره 8، آیه 41) نشانه تمایزی میان حق و باطل بود که در جنگ بدر فراهم آمده بود.3
بدر انعکاس دهنده درون مایه های دیگری نیز هست. خداوند بندگان خویش را آزمایش نمود (سوره 33، آیه 11 و سوره 8، آیه 17). انسان باید از خداوند بترسد و شکر او را به جای آورد; چرا که خداوند، به رغم تعداد قلیل سپاه اسلام، به آنان پیروزی عطا فرمود4 (سوره 3، آیه 123). خداوند هنگامی که پیش از جنگ باران را فروبارید (سوره 8، آیه 11) و به این وسیله مسلمانان را یاری نمود، بصیرتی آشکار یعنی تمایز میان حق و باطل، را فراهم آورد.5
جنگ بدر پس از بروز اختلاف میان حضرت محمد(صلی الله علیه وآله) و قبایل یهودی مدینه و تغییر جهت قبله از بیت المقدس به مکه صورت پذیرفت.6 به برکت این پیروزی، پیامبر و یارانش، نسبت به درستی راه خویش اطمینان بیشتری پیدا کردند. به علاوه، جنگ بدر دشمنی آن ها با کافران مکه را قطعیت بخشید و ایجاد جامعه مستقلِ مسلمانان را باعث گردید. نسل های بعدی به مسلمانانی که در این جنگ شرکت کرده بودند با دیده احترام می نگریستند.7
پی نوشت ها
1ـ مقاله «Emigration» (مهاجرت) در همین دایرة المعارف.
2ـ مقاله «Community and Society in the Quran» (جامعه و اجتماع در قرآن) در همین دایرة المعارف.
3ـ مقاله «Gratitude and Ingratitude» (شکر و ناشکرى) در همین دایرة المعارف.
4ـ مقاله «Hidden and the Hidden» (پنهان و نهان)، در همین دایرة المعارف.
5ـ مقاله «Criterion» (فرقان) در همین دایرة المعارف.
6ـ مقاله «Qibla» (قبله) در همین دایرة المعارف.
7ـ مقاله «Also Expeditions and Battles» (اعزام شده ها و جنگ ها) در همین دایرة المعارف.
