بررسى انتقادى حسن و قبح در انديشه محقق اصفهانى

سال بيست و پنجم ـ شماره 221 (ويژه فلسفه)

محمدعلى اسماعيلى / سطح چهار جامعه المصطفى العالميه و دانشجوى دكترى كلام مركز تخصصى كلام             mali.esm91@yahoo.com

دريافت: 17/2/94               پذيرش: 19/7/94

چكيده

در مسئله حسن و قبح، سه محور اصلى مطرح است: حسن و قبح ذاتى؛ حسن و قبح عقلى؛ سنخ  قضاياى حسن و قبح. پرسش اصلى اين است كه آيا حسن و قبح، ذاتى براى افعال اند؟ و آيا عقل  انسان توان ادراك حسن و قبح افعال را دارد؟ و قضاياى حسن و قبح آيا جزء قضاياى يقينى اند كه  ريشه در واقع و نفس الامر دارند يا جزء قضاياى مشهور بالمعنى الاخص اند كه تنها پشتوانه آنها توافق  آراء عقلاست؟ اين پژوهش با هدف تبيين و ارزيابى ديدگاه هاى محقق اصفهانى و با روش توصيفى ـ  تحليلى به اين مسئله پرداخته است. محقق اصفهانى، حسن و قبح به معناى استحقاق مدح و ذم ذاتى  را جزء عوارض ذاتى افعال دانسته و در مقام اثبات، توانايى عقلا را بر ادراك حسن و قبح اشياء به  نحو ايجاب جزئى مى پذيرد. ايشان قضاياى حسن عدل و قبح ظلم را جزء قضاياى مشهور  بالمعنى الاخص دانسته و تنها پشتوانه آنها را توافق آراء عقلا مى داند. ديدگاه ايشان در كنار نقاط  قوت، برخى كاستى ها نيز دارد كه در اين نوشتار تبيين مى شوند.

كليدواژه ها: حسن، قبح، ذاتى، عقلى، يقينيات، مشهورات بالمعنى الاخص، محقق اصفهانى.