معنا و كاربست‏هاي ولايت ‏امر در فقه

سال بيست و ششم ـ شماره 240 (ويژة علوم سياسي)

عباسعلی مشکانی سبزواری / دکتری فقه سیاسی جامعة المصطفي العالمية                                                                meshkani.a@chmail.ir

مهدی نارستانی / دانشجوی دکتری فقه و حقوق جزا دانشگاه شهيد مطهری تهران                                            mehdinarestani@yahoo.com

مريم حسن‌پور / كارشناس ارشد فلسفه و كلام اسلامي دانشگاه علامه طباطبايي                                        m.hasanpour1364@yahoo.com

دريافت: 15/9/95                                   پذيرش: 14/4/96

چکیده

«ولایت امر» به عنوان یکی از واژگان مهم و پرکاربرد در فقه و منابع آن، دارای کاربردهای گوناگوني است. در عصر غیبت، مصداق ولي امر فقیه عادل است. اين مقاله با رویکرد و روش توصـيفي، همبستگی، و علّـي به جمع‌آوري اطلاعات از طریق استنادي، به بررسي استعمال این واژه در سراسر فقه پرداخته و مي‌توان کاربردهاي آن را به دو گروه تقسیم كرد: اول. کاربست‏های ولایت امر در فقه غیرسیاسی که در ذیل آن می‌توان نكاتي از قبيل ولایت امر میت، ولایت امر زوج، ولایت امر پدر و جد بر طفل، و ولایت امر وصایت را قرار داد. دوم. کاربست‏های ولایت امر در فقه سیاسی است که در زیرمجموعة آن می‌توان به اموری اشاره کرد؛ همچون اموری که تنها، وظیفة ولایت امر‏ است؛ اموری که بخشی از آن وظیفة ولایت امر ‏است؛ اموری که نیازمند حمایت و پشتیبانی ولایت امر‏ است؛ و اموری که متولی خاصی ندارند و طبعاً از باب حسبه بر عهده ولایت امر‏ نهاده شده است. بنابراین، مي‌توان گفت: تمام ابواب، مسائل و احکام فقه موجود داراي ارتباطي وثيق با ولایت امر هستند که در صورت فقدان آن، به مرحله ظهور نمي‏رسند و بر فرض تحقق، به اهداف مطلوب خود نايل نمي‏گردند.

كليدواژه‌ها: ولایت امر، ولی امر، فقه، حکومت.