معرفت

سال بیست و ششم ـ شماره 240 (ویژة علوم سیاسی)

عباسعلی مشکانی سبزواری / دکتری فقه سیاسی جامعة المصطفی العالمیة                                                                meshkani.a@chmail.ir

مهدی نارستانی / دانشجوی دکتری فقه و حقوق جزا دانشگاه شهید مطهری تهران                                            mehdinarestani@yahoo.com

مریم حسن پور / کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی                                        m.hasanpour1364@yahoo.com

دریافت: 15/9/95                                   پذیرش: 14/4/96

چکیده

«ولایت امر» به عنوان یکی از واژگان مهم و پرکاربرد در فقه و منابع آن، دارای کاربردهای گوناگونی است. در عصر غیبت، مصداق ولی امر فقیه عادل است. این مقاله با رویکرد و روش توصـیفی، همبستگی، و علّـی به جمع آوری اطلاعات از طریق استنادی، به بررسی استعمال این واژه در سراسر فقه پرداخته و می توان کاربردهای آن را به دو گروه تقسیم کرد: اول. کاربست‏های ولایت امر در فقه غیرسیاسی که در ذیل آن می توان نکاتی از قبیل ولایت امر میت، ولایت امر زوج، ولایت امر پدر و جد بر طفل، و ولایت امر وصایت را قرار داد. دوم. کاربست‏های ولایت امر در فقه سیاسی است که در زیرمجموعة آن می توان به اموری اشاره کرد؛ همچون اموری که تنها، وظیفة ولایت امر‏ است؛ اموری که بخشی از آن وظیفة ولایت امر ‏است؛ اموری که نیازمند حمایت و پشتیبانی ولایت امر‏ است؛ و اموری که متولی خاصی ندارند و طبعاً از باب حسبه بر عهده ولایت امر‏ نهاده شده است. بنابراین، می توان گفت: تمام ابواب، مسائل و احکام فقه موجود دارای ارتباطی وثیق با ولایت امر هستند که در صورت فقدان آن، به مرحله ظهور نمی‏رسند و بر فرض تحقق، به اهداف مطلوب خود نایل نمی‏گردند.

کلیدواژه ها: ولایت امر، ولی امر، فقه، حکومت.