سال بيست و ششم ـ شماره 240 (ويژة علوم سياسي)

عباسعلي مشکاني سبزواري / دکتري فقه سياسي جامعة المصطفي العالمية                                                                meshkani.a@chmail.ir

مهدي نارستاني / دانشجوي دکتري فقه و حقوق جزا دانشگاه شهيد مطهري تهران                                            mehdinarestani@yahoo.com

مريم حسن‌پور / كارشناس ارشد فلسفه و كلام اسلامي دانشگاه علامه طباطبايي                                        m.hasanpour1364@yahoo.com

دريافت: 15/9/95                                   پذيرش: 14/4/96

چکيده

«ولايت امر» به عنوان يکي از واژگان مهم و پرکاربرد در فقه و منابع آن، داراي کاربردهاي گوناگوني است. در عصر غيبت، مصداق ولي امر فقيه عادل است. اين مقاله با رويکرد و روش توصـيفي، همبستگي، و علّـي به جمع‌آوري اطلاعات از طريق استنادي، به بررسي استعمال اين واژه در سراسر فقه پرداخته و مي‌توان کاربردهاي آن را به دو گروه تقسيم كرد: اول. کاربست‏هاي ولايت امر در فقه غيرسياسي که در ذيل آن مي‌توان نكاتي از قبيل ولايت امر ميت، ولايت امر زوج، ولايت امر پدر و جد بر طفل، و ولايت امر وصايت را قرار داد. دوم. کاربست‏هاي ولايت امر در فقه سياسي است که در زيرمجموعة آن مي‌توان به اموري اشاره کرد؛ همچون اموري که تنها، وظيفة ولايت امر‏ است؛ اموري که بخشي از آن وظيفة ولايت امر ‏است؛ اموري که نيازمند حمايت و پشتيباني ولايت امر‏ است؛ و اموري که متولي خاصي ندارند و طبعاً از باب حسبه بر عهده ولايت امر‏ نهاده شده است. بنابراين، مي‌توان گفت: تمام ابواب، مسائل و احکام فقه موجود داراي ارتباطي وثيق با ولايت امر هستند که در صورت فقدان آن، به مرحله ظهور نمي‏رسند و بر فرض تحقق، به اهداف مطلوب خود نايل نمي‏گردند.

كليدواژه‌ها: ولايت امر، ولي امر، فقه، حکومت.