معرفت

مینا محمدی وکیل / استادیار دانشکده هنر دانشگاه الزهرا سلام الله علیها    m.vakil@alzahra.ac.ir
دریافت: 6/7/98                    پذیرش: 25/1/99
چکیده
در ادیان الهی، با وجود آموزه های یکتاپرستانۀ مشترک، رویکردهای متفاوتی در زمینة خلق شمایل های الهی و انسانی وجود دارد. درک چرایی تفاوت در این رویکردها برای شناخت ماهوی هنرهای دینی امری ضروری و هدف پژوهش حاضر است. این تحقیق که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفته، نشان می دهد که در تورات ساخت شمایل صراحتاً منع شده و سازندة آن مورد لعن خداوند قرار گرفته است. اما در مسیحیت گرچه در ابتدا ممنوعیت هایی دربارة هنر صورت نما وجود داشته، اما در قرون بعد، خلق شمایل مسیح، بسیار مرسوم گردید و این گرایش در مقاطعی تا مرحلة افراط گرایانۀ گرایشات پرستشی نسبت به شمایل ها ظهور یافت. در اسلام محدودیت خلق شمایل با فلسفة پرهیز از آداب پرستشی گذشته و به سبب تشحیذ اذهان نومسلمانان به وجود آمد. بنا بر اصل توحید، مقام خداوند مبرا از هرگونه تشبیه و تجسم است، و این امر سبب پدیدار شدن رویکردی تنزیهی در تصاویر اسلامی گردید. پرهیز از خلق تصاویر و یا ساخت پیکره های انسانی و جانوری در اسلام نیز بر پایة همین شأن تنزیهی شکل پذیرفت.
کلیدواژه ها: شمایل های مقدس، شمایل نگاری، شمایل شکنی، حرمت صورت گری، هنر اسلامی، هنر مسیحی، هنر یهودی.