تحلیل انتقادی حدوث نفس در آراء شیخ اشراق

* سیده‌سکینه یزدان‌پناه / کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی، داشگاه قم    taheritahura@yahoo.com
فرح رامین / دانشيار گروه فلسفه تطبيقي دانشگاه قم    f.ramin@qom.ac.ir
دريافت: 17/11/98                    پذيرش: 01/05/99
چکيده
حدوث و قدم نفس ازجمله دغدغه‌های فیلسوفان مسلمان بوده است. شیخ اشراق، براساس مبانی فلسفی و دلایل ویژه خود، به حدوث نفس قائل است. او معتقد است نفس همزمان با حدوث بدن مادی، به صورت مجرد حادث می‌شود. شارحان سهروردی، اندیشه وی را با متون دینی ناسازگار دانسته و دلایل وی بر حدوث نفس را ناتمام دانسته‌اند. از طرفی شیخ اشراق در رسائل رمزی و تأویلی‌اش به حضور نفس در عوالم پیشین اشاره دارد و به نظر می‌رسد که نفس از بالا و عوالم مافوق، به این نشئه مادی آمده و عوالمی را پیش از این دنیا سیر کرده است. در این پژوهش برآنیم با رویکردی تحلیلی و نو اشراقی از مبانی فلسفی شیخ اشراق، ناسازگاری موجود در آراء سهروردی را توجیه کنییم و به این نتیجه رهنمون شده‌ایم که نفوس انسانی پیش از دنیا در ناحیه علت و رب‌النوع خویش به نحو کلی وجمعی وجود داشته‌اند و سپس در این عالم مادی به نحو جزئی و شخصی حادث شده‌اند.
کلیدواژه‌ها: شیخ اشراق، نفس، حدوث، قدم، شهرزوري، قطب‌الدین شیرازی.