بررسی تطبیقی جایگاه عقل در شناخت تجربی از دیدگاه کانت و شهید مطهری
ضمیمه | اندازه |
---|---|
6.pdf | 319.46 کیلو بایت |
* حسن کرمی / دانشجوی دکتری فلسفه مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره و سطح چهار حوزه علميه قم Hasan.karami118@gmail.com
محسن قمی / استادیار دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام ghomi@ir110.ir
دريافت: 12/12/98 پذيرش: 05/04/99
چکيده
هدف ما در این مقاله آن است که با نگاه تطبیقی به جایگاه عقل، حدود و ثغور آن در شناخت تجربی و ارزش آن از منظر کانت و شهید مطهری را مورد بررسی قرار داده و به راهکارهای آنان جهت حل مشکل معرفت تجربی و مقایسه و بررسی تطبیقی میان آنها بپردازیم.
کانت برای عقل معانیای ذکر کرده و عقل به معنای فاهمه را دارای اعتبار معرفتی میداند. وی قضاوت عقل را درحوزة متافیزیک، غیرمعتبر و در حوزة فیزیک با توجه به زمانمند و مکانمند بودن، معتبر میداند. کانت برای حل مشکل شناخت تجربی، احکام تألیفی پیشین مطرح کرده و برای کلیت و عینیت آن از مقولات محض فاهمه استفاده میکند و همچنین شناخت صحیح مفهوم عقل و عملکرد آن را در تشخیص شناخت تجربی درست دخیل میداند.
اما شهید مطهری نقش عقل را در معرفت تجربی از راه مبدئیت احکام بدیهی عقلی برای شناخت تجربي دانسته و با استفاده از معقولات ثانیه در معرفت تجربی به حل مشکل شناخت تجربی میپردازد. ایشان نقش عقل در معرفت تجربی را در دو حوزة تصورات و تصدیقات ترسیم میکند. در باب تصورات، ادراکات تجربی و حسی مقدم و زمینه ساز برای تصورات عقلی بوده و در حوزة تصدیقات، اصالت با عقل بوده و تصدیقات عقلی مقدم بر تصدیقات تجربی است و بدون عقل هیچگونه حکم و تصدیقی حتی تصدیق تجربی حاصل نخواهد شد.
کليدواژهها: عقل، فهم، معرفت تجربی، عینیت، کلیت.