معرفت

محمدناصر سقای بی ریا / استادیار گروه روان شناسی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره    biria1390@gmail.com
حمید رفیعی هنر/ استادیار گروه روان شناسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی    hamidrafii2@gmail.com
* احد امیدی/ کارشناس ارشد روان شناسی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره    Omidi.ahad@gmail.com
دریافت: 22/02/99                    پذیرش: 30/06/99
چکیده
«تصور از خدا» ازجمله موضوعات مهمی است که ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد. تصور از خدا در هستی شناسی اسلامی محور دین داری افراد را تشکیل می دهد و عامل مهمی در شکل گیری و تحول باورهای مذهبی افراد تلقی می شود و از اساسی ترین جنبه های نظام اعتقادی افراد مؤمن می باشد. با توجه به تفاوت دیدگاه اسلام و روان شناسی از سازة تصور از خدا، بررسی آن براساس دیدگاه اسلام، ابعاد دیگری از سازة تصور از خدا را آشکار خواهد کرد. به این منظور، هدف پژوهش حاضر، بررسی سازة تصور از خدا براساس اسماء الهی در آیات و روایات است. اسم های الهی در قرآن کریم و روایت مشهور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم جمع آوری گردید و با توجه به روش تحلیل محتوا و نظریه حوزه های معناشناسی از قبیل هم معنایی، چندمعنایی، حوزه واژگانی، شمول معنایی و تحلیل مؤلفه ای مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. در نتیجه مشخص گردید سازة تصور از خدا براساس اسماء الهی، دارای دو بعد ذات و فعل می باشد؛ بعد ذات شامل سه محور ذاتیه، جلالیه و تقدیسیه است و بعد فعل شامل دو محور خلق و ربوبیت می باشد. محور خلق، شامل چهار مقولة عالمیت، خالقیت، مالکیت و قادریت است و محور ربوبیت شامل شش مقولة رحمانیت، غافریت، ناصریت، رازقیت، شاکریت و حاسبیت می باشد.
کلیدواژه ها: الگو، الگوی مفهومی، تصور از خدا، اسماء الهی، آیات و روایات، نگاه روان شناختی.