شخصیت اخلاقی در روان‌شناسی اخلاق و بررسی مفاهیم متناظر آن در منابع اسلامی

سال سي‌ام، شماره دهم، پياپي 289، دي 1400، ص 33ـ43

نوع مقاله: ترويجي
مصطفی جهانگیری/ کارشناس ارشد روان‌شناسی مؤسسة آموزشی پژوهشی امام خمیني(ره)     mostafajahangiry1372@gmail.com 
* محمدرضا جهانگیرزاده قمی/ استادیار گروه روان‌شناسی مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)    jahangirzademr@gmail.com
حمید رفیعی‌هنر/ استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی     hamidrafii2@gmail.com
دريافت: 19/04/1400                    پذيرش: 25/08/1400
چکيده
روان‌شناسی اخلاق، شاخه‌ای از روان‌شناسی است که به مسائل روانی مرتبط با اخلاق می‌پردازد. شخصیت اخلاقی در سال‌های اخیر یکی از موضوعات کلیدی در حوزۀ روان‌شناسی اخلاق بوده است. مسئله این است که آیا بحث و بررسی در مورد اخلاق تنها در سطح رفتار است یا در سطح شخصیت هم می‌توان از آن سخن گفت؟ ازاین‌رو، به دلیل اهمیت این سازه در سطوح مختلف فردی و اجتماعی و عدم دسترسی به مفاهیم متناظر به این سازه در منابع اسلامی، ضرورت بررسی آن از نگاه روان‌شناسی و منابع اسلامی روشن شد. به این منظور، هدف این پژوهش بررسی مروری نظریات و مدل‌های شخصیت اخلاقی در منابع روان‌شناختی، و بررسی مفاهیم متناظر به آن در منابع اسلامی است. روش پژوهش در بخش مرور نظریات و مدل‌های این سازه در منابع روان‌شناختی از نوع توصیفی ـ تحلیلی و در بخش بررسی مفاهیم متناظر آن در منابع اسلامی، توصیفی از نوع پیمایشیِ دلفی است. نتیجه اینکه سازۀ شخصیت اخلاقی در روان‌شناسی تبیین و با استفاده از ضریب نسبت روایی محتوا (CVI)، نظرات کارشناسان پیرامون مفاهیم متناظر، تحلیل گردید. رواییِ به‌دست‌‌آمده از مفاهیم متقین، محسنین، صالحین، صابرین، صدیقین، عقلا، کرماء و عدول «1»، و ابرار و شرفا «83/0» به‌دست‌آمد و مورد تأیید قرار گرفت، و روایی مفهوم مکارم الاخلاق «33/0» به‌دست‌آمد و رد شد.

کليدواژه‌ها: شخصیت اخلاقی، روان‌شناسی اخلاق، مفاهیم متناظر، منابع اسلامی.