تبيين مفهوم تجسم اعمال (دئنا) از منظر دين اسلام، زردشتي و مانوي

سال سي‌ و يكم، شماره نهم، پياپي 300، آذر 1401، ص 63ـ74

نوع مقاله: ترويجي

پروانه تقي‌خاني/ دانشجوی دکتری ادیان ایران باستان دانشگاه اديان و مذاهب parmida2020khanii@gmail.com
دريافت: 12/05/1401                    پذيرش: 17/09/1401

چکيده
نتايج اعمال در هر ديني جزء لاينفک و اساسي در آخرت‌شناسي آن دين است و همچنين در بعضي موارد انسان آثار اعمال خود را در اين دنيا مي‌بيند. اما مسئله اينجاست که در هر ديني نوع اين بازگشتِ عمل، با توجه به اسطوره و عقايد هر دين در باب آفرينش و پايان جهان چگونه است؟ در اسلام و قرآن به درازا از مفاهيم نيات اعمال، برزخ و معاد و قيامت سخن گفته شده است. در دين زردشت و متون اوستايي و پهلوي علاوه بر معاد، بر پايۀ قانون اشه، رفتار انسان در همين جهان نيز به خودش برمي‌گردد. درکل، بهشت يا دوزخ، بازتاب طبيعي کردار انسان است. در مانويت اعتقاد به تناسخ انسان گناهکار در اين دنيا و رفتن به بهشت نو و سپس بهشت روشني، بعد از پاکي و نورانيت کامل، مطرح است. بنابراين اين بحث در دين زرتشت و اسلام تاحدودي باهم هم‌افق است؛ اما در مانويت کاملاً بحث فرق مي‌کند؛ که در اين مقاله با استفاده از روش کتابخانه‌اي و توصيفي، مورد بررسي قرار گرفته است.

کليدواژه‌ها: تجسم اعمال، دئنا، معاد جسماني-روحاني، پل صراط (چينوت)، بهشت، دوزخ