معرفت

سخن آغازین

در فلسفه اخلاق، عدالت، به عنوان ارزشى ذاتى محسوب مى‌گردد که سایر ارزش‌ها با آن تعریف مى‌گردد. هرچند که در طول تاریخ، کسان و دولت‌هایى جهت نیل به اهداف خود، سخن از عدالت بر زبان رانده‌اند، اما در تبیین مفهوم و تعیین مصادیق آن، دچار اختلاف و تشتت گردیده‌اند و حتى گاهى دولت‌هایى در جهت پیشبرد مطامع خود، به این واژه تمسک مى‌جستند. زمانى این بحث از اهمیت برخوردار مى‌گردد که نسبت آن با پیشرفت سنجیده شود؛ برخى تحقق عدالت را زمینه‌ساز پیشرفت در عرصه‌هاى مختلف دانسته‌اند و برخى دیگر، لازمه تحقق عدالت را حرکت به سمت توسعه و پیشرفت دانسته‌اند. از این‌رو، جا دارد تا مفهوم عدالت و پیشرفت و نیز رابطه میان آن دو به بحث گذاشته شود و تکالیف، وظایف و اختیاراتى که یک دولت در این زمینه از آن برخوردار است، مشخص گردد.

بدیهى است جایگاه عدالت و پیشرفت در هر دولتى، براساس مبانى و اصول بنیادین پذیرفته شده در آن دولت و نوع نگاه آن دولت به خدا، جهان و انسان ترسیم مى‌گردد. در دولت برآمده از دین، از آنجا که توحید به عنوان اصلى بنیادین، در صدر اصول دیگر قرار گرفته است، ضرورى است تا عدالت و پیشرفت نیز با توجه به این اصل تعریف گردد و مبانى، اصول و جایگاه آن ترسیم شود. از این‌رو، جا دارد تا جایگاه عدالت و پیشرفت و نسبت میان آن دو در دولت دینى، با توجه به آموزه‌هاى دینى مورد بررسى موشکافانه قرار گیرد.

به دلیل اهمیتى که چنین بحثى در جمهورى اسلامى یافته است، مقام معظّم رهبرى (مدظله العالى)، دهه چهارم نظام جمهورى اسلامى را «دهه عدالت و پیشرفت» نام نهادند تا اندیشمندان و نخبگان علمى و اجرایى کشور با تبیین دقیقى از عدالت و پیشرفت، رابطه میان آن دو را با توجه به مبانى دینى حاکم بر جامعه ترسیم نمایند و نظام را در مسیر صحیح تحقق عدالت و پیشرفت پیش برند. در راستاى تحقق این رهنمود، گروه علوم سیاسى مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى „ با همکارى چندین مرکز علمى و پژوهشى، اقدام به برگزارى همایشى تحت عنوان «گفتمان عدالت و پیشرفت در دولت دینى» نمود.

بخشى از دستاورد این همایش، مقالات ارزشمندى بود که در این زمینه به نگارش درآمد و در نشریاتى علمى به چاپ رسید. مجموعه حاضر نیز بخشى از مقالات است که به همت کمیته علمى و دبیرخانه همایش، پس از ارزیابى و اصلاحات لازم، آماده چاپ در این شماره معرفت گردیده است. ضمن سپاس از مؤلفان و ارزیابان مقالات، اعضاى کمیته علمى همایش و معاونت محترم پژوهش مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى „ که در این مسیر گام ارزندهاى برداشتند و نیز سپاس و قدردانى از معاونت پژوهشى نهاد نمایندگى مقام معظّم رهبرى در دانشگاه‌ها، مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهورى، پژوهشکده مطالعات فرهنگى و اجتماعى وزارت علوم، تحقیقات و فناورى، مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق †، و دانشگاه باقرالعلوم †، که با همکارى و مشارکت ارزنده خود، کمک شایانى به تحقق اهداف همایش نمودند، از خداوند مى‌خواهیم در استمرار این حرکت، که با هدف ترسیم جامعه مطلوب زمینه‌ساز ظهور حضرت ولى‌عصر (عج) شکل یافته است، یارى‌بخشمان باشد.

                دبیر گروه علوم سیاسى