Writers:
✍️ Ali akbar Amini / Assistant Professor, Department of Political Science, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
Ahura Rahbar / Assistant Professor, Department of Political Science, Neyshabur Branch, Islamic Azad University, Neyshabur, Iran
Pages:
25-38
Receive Date: 2025/03/24
Accept Date: 2025/03/24
Abstract:
The theory of “return to self” is one of the central ideas of Ali Shari’ati, one of Iran’s contemporary intellectuals. In order to understand the process of formation of this idea, which is the pillar of his school of thought, it is necessary to comprehend his thought. Using Skinner's intentional hermeneutics, which is a valid approach to understand political opinions, this article studies the 36-volume collection of Shari’ati's intellectual legacy, as an intended speech act. This research shows that the atmosphere of the creation of this speech aligned with the dominant discourse in the socio-political atmosphere of the 1340s and 1350s, as well as a response to the problem of "alienation" and "confusion" of young people in Iran. Assuming that socio-political thoughts are the opinions and beliefs to organize the socio-political aspect of human life, this article claims that Shari’ati's socio-political thought has emerged in the form of the theory of "return to self," which requires reform, refinement, and completion on the one hand, and has some capacities that can be useful for today's situation of Iran on the other hand; specially to return the young Iranians to themselves in the post-revolutionary era. It seems that Ali Shariati, as an innovative ideologist, was able to attract the minds and thoughts of the youth to some extent during the critical periods of Iranian history by creating the idea of the Iranian return to the self, which he claimed to have Iranian and Islamic themes as well as new and novel ideas. Considering the correct idea of the return to the self, this idea is still feasible today. However, one should not blindly follow the path of scholars such as Shariati in their idea of “return to the self,”, whether their idea is right or wrong, especially when using an eclectic approach. Rather, we should inspire from the teachings of pure Islam and pave the way for the “return to the self” considering those teachings.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :نقدی تحلیلی بر «بازگشت به خویشتن» از منظر دکتر علی شریعتی
Abstract:
نظریه «بازگشت به خویش» از اندیشههای کانونی علی شریعتی، یکی از روشنفکران ایران معاصر است که فهم فرایند شکلگیری این ایده، بهعنوان ستون فقرات مکتب فکری وی، مستلزم راهیابی به اندیشه اوست. در این مقاله با بهرهگیری از هرمنوتیک قصدگرای اسکینر، که رهیافتی معتبر در فهم آرای سیاسی است، مجموعه 36جلدی میراث فکری شریعتی، بهعنوان یک کنش گفتاری قصدشده، مورد توجه قرار گرفته شده تا نمایانگر گردد که فضای خلق چنین گفتاری در راستای گفتمان حاکم بر فضای سیاسی ـ اجتماعی دهه 40 و 50 و همچنین پاسخ به مسئله «ازخودبیگانگی» و «سرگشتگی» جوانان در ایران بوده است. مقاله حاضر با مفروض دانستن اندیشه سیاسی ـ اجتماعی بهعنوان آراء و عقایدی درباره سامان وجه سیاسی ـ اجتماعی حیات آدمی، مدعی است که اندیشه سیاسی ـ اجتماعی شریعتی در قالب و قامت نظریه «بازگشت به خویش» بروز و ظهور یافته است که از سویی نیازمند اصلاح، تنقیح و تکمیل است و از سوی دیگر، دارای امکاناتی است که میتوان در شرایط امروز کشور، بهویژه در جهت بازگشت جوان ایرانی به خویشتن خویش در دوران پساانقلاب از آن بهره جست. بهنظر میرسد علی شریعتی در قالب یک ایدئولوژیست نوآور، با خلق ایده بازگشت به خویشتنِ ایرانی که مدعی بود دارای درونمایههای ایرانی و اسلامی در کنار ایدههای نو و جدید است، در برهههای بحرانی تاریخ ایران توانست تا حدودی ذهنیت و افکار جوانان را به خود جلب کند، مسئلهای که امروز نیز در پرتو توجه به اندیشۀ درستی از بازگشت به خویشتن همچنان امکانپذیر است. با این وصف، نباید برای «بازگشت به خویشتن» با رویکرد التقاطی چشمبسته در مسیری گام برداشت که متفکرانی چون شریعتی درست یا نادرست طی کردند، بلکه باید از آموزههای اسلام ناب الهام پذیرفت و متناظر به آن آموزهها مسیر «بازگشت به خویشتن» را هموار ساخت.
References:
- آبراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب. ترجمة احمد گلمحمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
- احمدی، حمید (1370). شریعتی در جهان. چ سوم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
- اسکینر، کوئنتین (1393). بینشهای علم سیاست (جلد اول: در باب روش). ترجمة فریبرز مجیدی. تهران: فرهنگ جاوید.
- بایندر، داریوش (1399). شاه، انقلاب اسلامی و ایالات متحده. ترجمة محمد آقاجری. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- بروجردی، مهرزاد (1387). روشنفکران ایرانی و غرب (سرگذشت نافرجام بومیگرایی). ترجمة جمشید شیرازی. چ پنجم. تهران: فرزان روز.
- بیات، آصف (1390). زندگی همچون سیاست. ترجمة فازمه صادقی. هلند: دانشگاه آمستردام.
- پایا، حسین و پایا، علی (1396). شریعتی، امروز و آینده ما (نگاهی به میراث فکری او پس از چهل سال). لندن: اچ اند اس.
- جعفریان، رسول (1366). مروری بر زمینههای فکری التقاط جدید در ایران. تهران: سلمان فارسی.
- چالمرز، آلن اف (1374). چیستی علم (درآمدی بر مکاتب علمشناسی فلسفی). ترجمة سعید زیباکلام. تهران: علمی و فرهنگی.
- حسینیزاده، سیدمحمدعلی (1389). اسلام سیاسی در ایران. قم: دانشگاه مفید.
- حقدار، علیاصغر (1380). فراسوی پست مدرنیته ـ اندیشة شبکهای، فلسفة سنتی و هویت ایرانی. تهران: شفیعی.
- حقیقت، سیدصادق (1391). روششناسی علوم سیاسی. چ سوم. قم: دانشگاه مفید.
- خاتمی، فرید (1392). تبیین پراکسیس در نظریه بازگشت به خویشتن علی شریعتی. رسالة دکتری. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- درگاهی، محمود (1393). شریعتی آشنای ناشناخته: تأملاتی در آراء برخی از منتقدان شریعتی. تهران: کویر.
- روحانی(زیارتی)، حمید (1372). بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی. تهران: مرکز انقلاب اسلامی.
- روشن، امیر (1385). رهایی از انحطاط، اصلاح دینی و بازگشت به خویشتن در آرای علی شریعتی. رسالة دکتری. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
- روشن، امیر و حسینی بهشتی، سیدعلیرضا (1386). دیدگاه علی شریعتی درباره ازخودبیگانگی و بازگشت به خویشتن: ارزیابی منتقدان. علوم انسانی، 3(14)، 53ـ75.
- رهنما، علی (1381). چهرهنگاری سیاسی دکتر علی شریعتی: آرمانگرای اسلامی. ترجمة مجید نکودست. تهران: حسینیه ارشاد.
- ساعی، علی (1385). مقدمهای بر نظریه و نقد پسااستعماری. مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، 73، 133ـ154.
- سروش، عبدالکریم. (1384). از شریعتی. تهران: صراط.
- سمیعی، محمد (1397). نبرد قدرت در ایران: چرا و چگونه روحانیت برنده شد؟. تهران: نشر نی.
- شریعت رضوی، پوران (1374). طرحی از یک زندگی. تهران: چاپخش.
- شریعتی، علی (1356). با مخاطبهای آشنا. تهران: حسینیه ارشاد.
- شریعتی، علی (1357). بازگشت به خویش؛ بازگشت به کدام خویشتن؟. تهران: حسینیه ارشاد.
- شریعتی، علی (1361). بازشناسی هویت ایرانی ـ اسلامی. تهران: الهام.
- شریعتی، علی (1366). هنر. تهران: چاپخش.
- شریعتی، علی (1369). خودسازی انقلابی. چ سوم. تهران: الهام.
- شریعتی، علی (1378). نامهها. چ ششم. تهران: قلم.
- صفاری، سیاوش (1397). فراسوی شریعتی (مدرنیته، جهان وطنی، و اسلام در اندیشه سیاسی ایرانی). ترجمة علی خالندی. تهران: نگارستان اندیشه.
- طباطبایی، سیدجواد (1374). ابنخلدون و علوم اجتماعی (وضعیت علوم اجتماعی در تمدن اسلامی). تهران: طرح نو.
- طلوعی، محمود (1372). فرهنگ جامع سیاسی. تهران: علم و سخن.
- عبدالکریمی، بیژن (1394). شریعتی و تفکر آینده ما. تهران: نقد فرهنگ.
- عبده، جلال (1368). چهل سال در صحنه. تهران: رسا.
- علیجانی، رضا (1381). اصلاح انقلابی (شریعتیشناسی، ج2). تهران: یادآوران.
- عیوضی، محمدرحیم (1385). جامعهشناسی سیاسی اپوزیسیون در ایران. تهران: قومس.
- فوکویاما، فرانسیس (1395). نظم و زوال سیاسی. ترجمة رحمان قهرمانپور. تهران: روزنه.
- فولادی وندا، محمد (1396). درآمدی بر مبانی جامعهشناسی دین (بررسی و نقد اندیشههای دکتر علی شریعتی). قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
- قانعیراد، سیدمحمدامین (1397). تبارشناسی عقلانیت مدرن: قرائتی پستمدرن از اندیشه دکتر علی شریعتی. تهران: نقد فرهنگ.
- محمودپناهی، سیدمحمدرضا (1394). بررسی روششناختی هرمنوتیک قصدگرای اسکینر. سیاستپژوهی، 2(2)، 145ـ178.
- مطهری، مرتضی (1366). بررسی اجمالی نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر. چ هشتم. تهران: صدرا.
- مطهری، مرتضی (1388). نامه تاریخی استاد مطهری به امام خمینی. چ ششم. تهران: صدرا.
- معتمد دزفولی، فرامرز (1387). تجربه مدرنیته ایرانی ( تفسیر و بازخوانی کویر دکتر علی شریعتی). تهران: قلم.
- منوچهری، عباس (1397). علی شریعتی؛ ملاقاتی این بار متفاوت. ترجمة علی خالندی. تهران: نگارستان اندیشه.
- میراحمدی، منصور و مرادی طاقی، محمدرضا (1395). روششناسی فهم اندیشه سیاسی: اشتراوس و اسکینر (مقایسه انتقادی). رهیافتهای سیاسی و بینالمللی، 46(7)، 179ـ203.
- میرآخوری، قاسم و شجاعی، حیدر (1377). سیر تحول اندیشه دکتر شریعتی و فهرستگان آثار. تهران: قلم.
- میرسپاسی، علی (1384). تأملی در مدرنیته ایرانی (بحثی دربارة گفتمانهای روشنفکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران. ترجمة جلال توکلیان. تهران: طرح نو.
- میرسپاسی، علی (1386). روشنفکران ایران: روایتهای یاس و امید. ترجمة عباس مخبر. چ دوم. تهران: توسعه.
- میلانی، محسن ( 1381). شکلگیری انقلاب اسلامی از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی. ترجمة مجتبی عطارزاده. تهران: گام نو.
- والتزر، مایکل (1392). تفسیر و نقد اجتماعی. ترجمة مرتضی بحرانی. تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
References:
- Skinner, Q. (2002). Vision of Politics. Cambridge: CUP.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Ghadiri Noferest, Jafar, Amini, Ali akbar, Rahbar, Ahura.(2025) An Analytical Critique of the Idea of “Return to the Self” from the Perspective of Dr. Ali Shari’ati. Marifat, 33(2), 25-38 https://doi.org/10.22034/marifat.2024.2022038
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Jafar Ghadiri Noferest; Ali akbar Amini; Ahura Rahbar."An Analytical Critique of the Idea of “Return to the Self” from the Perspective of Dr. Ali Shari’ati". Marifat, 33, 2, 2025, 25-38
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Ghadiri Noferest, J, Amini, A, Rahbar, A.(2025) 'An Analytical Critique of the Idea of “Return to the Self” from the Perspective of Dr. Ali Shari’ati', Marifat, 33(2), pp. 25-38
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Ghadiri Noferest, J, Amini, A, Rahbar, A. An Analytical Critique of the Idea of “Return to the Self” from the Perspective of Dr. Ali Shari’ati. Marifat, 2025; 33(2): 25-38