Ma`rifat

سودگرایى بنتام، یکى از تأثیرگذارترین مکاتبى است که حوزه تأثیر آن بر اخلاق و حقوق مشهود است و داراى نقاط قوت و ضعف قابل ملاحظه‏اى است. هرچند سودگرایى را نمى‏توان نوآورى بنتام دانست. اما وى سودگرایى را به طور مستدل ارائه کرد و تفسیرى جاودانه از آن ارائه نمود. «لذت» و «الم» دو مفهوم بنیادین سودگرایى هستند؛ زیرا سود یعنى افزایش لذت و کاهش الم، و سودگرایى، همان‏گونه که از نامش آشکار است، اصل سود را اصل اولیه مى‏داند. مقصود از سود، نه سود شخصى بلکه سود جمعى است؛ به گونه‏اى که معیار هر عمل اخلاقى نزد بنتام، «بیشترین سود براى بیشترین افراد» است.      این مقاله به روش تحلیل اسنادى نگارش یافته است و سعى بر آن است با تحلیل مقدمات، اصول و نتایج تفکر بنتام، بررسى نقّادانه‏اى از آن به عمل آید و حاصل مقاله اینکه بزرگ‏ترین مزیت فایده‏گرایى به دست دادن ملاک عینى و عملى است. به عبارت دیگر، سودگرایى مدعى است: تنها، اصل فایده یعنى «بیشترین سعادت بیشترین افراد»، ملاکى براى عمل به دست مى‏دهد. بنتام حتى براى سنجش لذات که واحدند و نتیجه عمل‏اند ملاک‏هاى هفت‏گانه ارائه مى‏دهد که ذیل بُعد کمّى مى‏گنجند و از سویى مکتب بنتام على‏رغم مزیتى که دارد نمى‏تواند به تمامى انتقادهاى وارده پاسخ قانع‏کننده و درخورى بدهد. در پایان اشکالات وارد بر نظریه بنتام در سودگرایى مطرح شده است.