Ma`rifat

تبیین دقیق و عمیق مسئله تشکیک که از آن به عنوان عدل و مکمل نظریه اصالت وجود یاد مى‏شود، اگرچه در نظام حکمت صدرایى صورت گرفته است، لیکن نباید از تلاش علمى فیلسوفان گذشته که سرمایه‏اى غنى براى وى فراهم آوردند غفلت نمود. به مشّاء نسبت داده‏اند که وجودات را حقایق متباین دانسته و بر این اساس، تشکیک در حقیقت وجود را منکرند. از سوى دیگر، سهروردى با مبانى فلسفى نادرست خود، تشکیک را به متن خارج مى‏برد. هدف این پژوهش که به روش تحلیلى و اسنادى سامان یافته، بررسى انتساب یادشده و نیز تبیین دیدگاه سهروردى مى‏باشد و حاصل آن این است که مشّاء اگرچه در ابتدا به تشکیک در حوزه مفاهیم (تشکیک عامى) معتقد بوده است، این، سخن نهایى ایشان نبوده و مى‏توان قول به تشکیک خاصى را در آثار ابن‏سینا سراغ گرفت. البته معنون نبودن این مسئله در زمان وى موجب شده که برخلاف شیخ اشراق نتواند فروع و لوازم آن را نتیجه گرفته و در دستگاه فلسفى هستى‏شناختى منسجم و سازوارى بسط دهد.