Ma`rifat

در برداشتى عام از معناى لغوى واژه «حزب» مى‏توان حزب را یک پدیده کهن دانست که اختصاص به هیچ تمدنى نداشته، بلکه از آنجا که تأسیس اجتماع و هر جامعه‏اى (از جمله جامعه اسلامى) به نوعى وجود داشته است. اما همزمان با لیبرال دموکراسى غربى، حزب در ادبیات سیاسى مفهوم نوینى پیدا کرد. بعد از شکل‏گیرى احزاب نوین در جوامع اسلامى، چیستى، چرایى، چگونگى و مشروعیت حزب در اندیشه سیاسى اسلامى همواره مورد مناقشه متفکران سیاسى اسلامى بوده است. در این مقاله تلاش شده تا با واکاوى مفهوم لغوى و اصطلاحى حزب در ادبیات سیاسى کهن، اسلامى و غربى، و بررسى مبانى آنها، و ارائه یک مفهوم نوین و جهان‏شمول از حزب، در نهایت جایگاه حزب از منظر کلامى، فقهى و فلسفى اسلامى تبیین گردد. نگارنده، با توجه به فراهم بودن مقتضیات شرعى و عقلى براى وجود احزاب در درون مبانى اسلامى، وجود حزب و آزادى عمل آنها را در درون جامعه اسلامى مثبت ارزیابى کرده است. هدف و روش این پژوهش، بررسى فرضیه مطرح‏شده با بهره‏گیرى از منابع اسلامى و با روش توصیفى ـ تحلیلى مى‏باشد.