Ma`rifat

خداوند از سویى، موجودى ثابت و تغییرناپذیر است که زمان و مکان و موجودات مکانى و زمانى در او تأثیرى نمى گذارند و از سوى دیگر، عالم به جزئیات است؛ جزئیاتى که متغیر بوده و در نگاه نخست، تغییر در آنها موجب تغییر در علم و در نتیجه در ذات خدا خواهد شد. اینکه آیا علم خدا به جزئیات با تغییرناپذیرى علم خدا و سپس ذات خدا سازگار یا ناسازگار است، مسئله مهم این نوشتار است.      نگارنده بر آن است تا به بررسى این مسئله در آثار مشاهیر فلسفه و کلام بپردازد که چگونه از سویى، خداوند را موجودى تغییرناپذیر دانسته و از سوى دیگر، او را عالم به جزئیات معرفى کرده اند. بر اساس مهم ترین یافته هاى این تحقیق، راه حل هایى مختلف بر اساس رویکردهایى متفاوت از سوى مشاهیر فلسفه و کلام ارائه شده است. به نظر مى رسد جنجالى ترین دیدگاه میان فلاسفه، دیدگاه ابن سینا بوده است، ضمن آنکه نظریه فاضل مقداد را باید سرفصلى تازه در مسئله علم خدا در کلام اسلامى به شمار آورد.