Ma`rifat

بداء، آموزه ای رمزآلود و برآمده از امامیه است که انتساب معنای لغوی آن درباره خداوند؛ به منزله‌ی آشکار شدن امری پنهان است، که انکار این آموزه در سایر اندیشه ها و هم داستان نبودن اندیشمندان شیعه در تبیین آن را به دنبال داشته است. این پژوهش، با هدف بررسی تطبیقی اندیشه های سیدمرتضی و آیت الله سبحانی به شیوه تحلیلی ـ توصیفی به پاسخ این سؤال می پردازد که «مفهوم بداء چیست و روایات بداء چگونه تبیین می شود»؟ براین اساس، از دیدگاه آیت الله سبحانی، معنای لغوی بداء به انسان بازگشت دارد و بداء الهی به معنی امکان تغییر سرنوشت توسط انسان خواهد بود. سیدمرتضی، علی رغم ظاهر گفتارش که او را در زمره منکرین بداء قرار می دهد؛ بداء را به روا و ناروا تقسیم می کند و بداءِ روا را مساوق نسخ می داند؛ اما از منظر آیت الله سبحانی، نسخ و بداء از یک سنخ اند که بداء در تکوین و نسخ در تشریع؛ جریان دارد و منشأ اعتقاد به بداء، آیات قرآن و اخبار ائمه است. سیدمرتضی به دلیل یکسان پنداری نسخ و بداء، روایات بداء را علم آور نمی داند و در فرض صحت، به نسخ معنا می کند.