Marifat, Volume 31, Issue 8, No 299, Year 2025 , Pages 77-86
Achievements of History in Islamic Speculative Theology
Article Type:
Promotional
Writers:
Zhra Alizade Birjandi / Assistant Professor of History, Birjand University / Zalizadehbirjandi@Birjand.ac.ir
Abstract:
Abstract
Theology is one of the important Islamic sciences created to shed light on the beliefs in Islam. The theologians need special knowledge, skills and methods to defend their opinions and overcome their opponents in theological debates and discussions. Among the various sciences that theologians use, history, which is an efficient science, has useful achievements for theology. The results of this study show that the science of history provides theologians with the information they need in theological debates. Without having historical information (about the history of nations, sects, religions and denominations, the emergence of theological sects and historical backgrounds), the theologian will not be able to participate in theological debates and overcome their opponents. In terms of the method and style of the debate, the methods of historical criticism provide the theologians with suitable teachings for criticizing the statements of the opponents. Using the descriptive-analytical method, the present article aims to explain the efficiency of history in the science of theology by showing the links between theology and history and citing appropriate evidence and examples.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :دستاوردهای دانش تاریخ در علم کلام
Abstract:
علم کلام یکی از علوم مهم اسلامی است که برای درک و فهم عقاید دین اسلام پدید آمده است. متکلمان در مناظرات و مباحث کلامی به منظور دفاع از عقاید خود و غلبه بر حریف، به دانش ها، مهارت ها و روش های خاصی نیاز دارند. در میان علوم مختلفی که متکلمان از آن بهره می برند، دانش تاریخ نیز به عنوان یک علم کارآمد واجد دستاوردهای مفیدی برای علم کلام است. نتایج این بررسی نشان می دهد که علم تاریخ، اطلاعات موردنیاز متکلمان را جهت استفاده در مناظرات و مباحثات کلامی در اختیار آنان قرار می دهد. بدون دانستن اطلاعات تاریخی (در باب تاریخ ملل و نحل، فرقه ها، ادیان و مذاهب، پیدایش فرق کلامی و پیشینه های تاریخی) متکلم قادر به شرکت در مباحثات کلامی و غلبه بر حریف نخواهد بود. از بُعد روشی و سبک مناظره نیز روش های نقد تاریخی، آموزه های مناسبی را برای نقد اظهارات رُقبا در اختیار متکلم می گذارد. مقالة حاضر بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن نشان دادن پیوندهای کلام و تاریخ، با استناد به شواهد و نمونه های مناسب به تبیین کارآمدی دانش تاریخ در علم کلام بپردازد.
Keywords:
References:
- ابراهيم حسن، حسن، 1371، تاريخ سياسي اسلام، ترجمة ابوالقاسم پاينده، تهران، جاويدان.
- ابن‌حزم، علي‌بن احمد، 1406ق، الفصل في الملل و الاهواء و النحل، بيروت، دارالمعرفه.
- ابن‌خياط العصفري، خليفه، 1415ق، تاريخ خليفة‌بن خياط، تحقيق مصطفي نجيب فواز، بيروت، دارالمکتبة العلميه.
- ابوزهره، محمد، 1384، تاريخ مذاهب اسلامي، ترجمة عليرضا ايماني، قم، مرکز مطالعات و تحقيقات اديان.
- ادواردز، پل، 1375، فلسفه تاريخ، ترجمة بهزاد سالکي، تهران، پژوهشگاه علوم انساني.
- استنفورد، مايکل، 1384، فلسفه تاريخ، ترجمة احمد گل‌محمدي، تهران، نشر ني.
- اشعري، ابوالحسن، 1369، مقالات الاسلاميه و اختلاف المصلين، تحقيق محي‌الدين عبدالحميد، قاهره، مکتبة النهضة المصريه.
- امين، احمد، 1354، فجر اسلام، قاهره، مطبعة لجنة التأليف و الترجمه و النشر.
- اميني، عبدالحسين، 1372، الغدير، قاهره، دارالکتب الاسلاميه.
- بارتولد، و. و، 1377، خليفه و سلطان، ترجمة سيروس ايزدي، تهران، اميرکبير.
- برنجکار، رضا، 1375، «روش‌شناسي علم کلام»، نقد و نظر، ش 9، ص 104ـ125.
- بلاذري، احمد‌بن يحيي، بي‌تا، فتوح البلدان، بيروت، دارالمکتبة الهلالي.
- ترابي، احمد، 1373، امام باقر جلوة امامت در افق دانش، مشهد، آستان قدس رضوي.
- جعفريان، رسول، 1369، تاريخ سياسي اسلام، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
- جوادي، احمد و ديگران، 1375، دايرةالمعارف تشيع، تهران، شهيد سعيد محبي.
- حضرتي، حسن، 1393، «نسبت تاريخ‌شناسي و علم کلام در حوزه امام‌شناسي»، سخن تاریخ، ص 1ـ25. hassanhazrati.blogfa.com
- حلي، حسين‌بن يوسف، بي‌تا، کشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد، قم، مکتبة المصطفوي.
- دلاو، علي، 1387، مباني نظري و عملي پژوهش در علوم انساني و اجتماعي، تهران، رشد.
- دینوری، ابن‌قتيبه، 1384، امامت و سياست، ترجمة رضا طباطبايي، تهران، ققنوس.
- رباني گلپايگاني، علي، 1378، درآمدي بر علم کلام، قم، دارالفکر.
- رئيس‌السادات، سيدحسين، 1382، انديشه‌هاي کلامي شيعه، مشهد، جليل.
- زرين‌کوب، عبدالحسين، 1362، تاريخ در ترازو، تهران، اميرکبير.
- زهدي، حسن جارالله، 1366، المعتزله، قاهره، مطبعة مصر.
- سبحاني، جعفر، 1371، فرهنگ عقايد و مذاهب اسلامي، قم، توحيد.
- طبرسی، ابومنصور، 1403ق، الاحتجاج، تحقيق محمدباقر خرسان، مشهد، مرتضي.
- طبري، محمد‌بن جرير، 1375، تاريخ طبري، ترجمة ابوالقاسم پاينده، تهران، اساطير.
- عسکري، مرتضي، 1360، عبدالله‌بن سبأ و افسانه‌هاي تاريخي ديگر، ترجمة سيداحمد فهري زنجاني، قم، مجمع علمي اسلامي.
- عطوان، حسين، 1371، فرقه‌هاي اسلامي در سرزمين شام در عصر اموي، ترجمة حميدرضا شيخي، مشهد، آستان قدس رضوي.
- عنايت، حميد، 1362، انديشه سياسي در اسلام معاصر، ترجمة بهاء‌الدين خرمشاهي، تهران، خوارزمي.
- فارابي، ابونصر، 1348، احصاء العلوم، ترجمة حسين خديوجم، تهران، بنياد فرهنگ ايران.
- فرامرز قراملکي، احد، 1378، هندسه معرفتي کلام جديد، تهران، مؤسسة فرهنگي دانش و انديشه معاصر.
- قطب‌الدين شيرازي، محمود‌بن مسعود، 1317، درةالتاج، تصحيح احمد مشکوة، تهران، حکمت.
- کار، اي اچ، 1351، تاريخ چيست؟، ترجمة حسن کامشاد، تهران، خوارزمي.
- کاشفي، محمدرضا، 1384، «كلام شيعه، تأثير‌گذار يا تأثير‌پذير»، قبسات، ش 38، ص 113ـ154.
- کليني، محمد‌بن يعقوب، 1388، الکافي، تحقيق علي‌اكبر غفاري، تهران، دارالکتب الاسلاميه.
- گرامي، سيدمحمدهادي و محمد قندهاري، 1382، «واكاوي رابطة كلام و تاريخ فكر در مطالعات شيعه‌شناسي»، مطالعات تاريخ اسلام، سال پنجم، ش 18، ص 139ـ171.
- گيب، هميلتون، 1367، اسلام، بررسي تاريخي، ترجمة منوچهر احمدي، تهران، علمي و فرهنگي.
- مادلونگ، ويلفرد، 1377، جانشيني حضرت محمد(ص)، پژوهش پيرامون خلافت نخستين، ترجمة احمد نمايي و ديگران، مشهد، آستان قدس رضوي.
- محمدرضايي، محمد، 1390، کلام جديد بارويکرد تطبيقي، با مقدمه جعفر سبحاني، قم، دفتر نشر معارف.
- مرتضي، احمد‌بن يحيي، 1409ق، طبقات المعتزله، بيروت، دارالمنتظر.
- مفيد، محمد‌بن محمد‌بن نعمان، 1402ق، مقدمه في المدخل الي علم کلام، بيروت، مؤسسة الاعلمي للمطبوعات.
- ملائي تواني، عليرضا، 1386، درآمدي بر روش پژوهش در تاريخ، تهران، نشر ني.
- منشي، محمود، 1347، صادق آل محمد، تهران، زمانه.
- منقري، نصربن مزاحم، 1382، وقعه صفين، به کوشش عبدالسلام محمد‌هارون، قاهره، مؤسسة العربية الحديثه.
- مونتگري، وات، 1370، فلسفه و کلام اسلامي، ترجمة ابوالفضل عزتي، تهران، علمي و فرهنگي.
- ميراحمدي، منصور، 1389، «امام محمدباقر و جدال‌هاي کلامي سياسي عصر اموي»، علوم سياسي، ش 50، ص 7ـ26.
- ناشى الاکبر، محمد، 1386، مسائل الامامه، ترجمة عليرضا ايماني، قم، مرکز تحقيقات اديان.
- نشار، اي. اس، 1965م، نشأة الفکر الفلسفي في الاسلام، قم، دارالمعارف.
- نميري، عمر شبه، 1410ق، تاريخ المدينة المنوره، تحقيق فهيم محمد شلتوت، قم، افست.
- نوبختي، حسن‌بن موسي، 1361، فرق الشيعه، ترجمة محمدجواد مشکور، تهران، علمي و فرهنگي.
- واقدي، محمد‌بن عمر، 1410ق، کتاب الرده، تحقيق يحيي الجبوري، بيروت، دارالغرب الاسلامي.
- والش، دبليو. اچ، 1363، مقدمه‌اي بر فلسفه تاريخ، ترجمة ضياءالدين طباطبايي، تهران، اميرکبير.
- ولوي، عليمحمد، 1380، ديانت و سياست در قرون نخستين اسلامي، تهران، دانشگاه الزهراء.
- يزدي مطلق، محمود، 1381، امامت‌پژوهي، مشهد، دانشگاه علوم اسلامي رضوي.
- يعقوبي، ابن‌واضح، 1362، تاريخ يعقوبي، ترجمة محمدابراهيم آيتي، تهران، فروزان.
- Aytekin, sefer, 1985, Buyruk, Ankara (In Torkish).
- Sener, G, 1990 , Alevilk olayi, Toplumsul bir baskaldirinin kisa tarihcesi, g bask, Istambul (In Torkish).
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Alizade Birjandi, Zhra, Naseri , Akram, Sirousi, Raziyeh.(2025) Achievements of History in Islamic Speculative Theology. Marifat, 31(8), 77-86
Zhra Alizade Birjandi; Akram Naseri ; Raziyeh Sirousi."Achievements of History in Islamic Speculative Theology". Marifat, 31, 8, 2025, 77-86
Alizade Birjandi, Z, Naseri , A, Sirousi, R.(2025) 'Achievements of History in Islamic Speculative Theology', Marifat, 31(8), pp. 77-86
