Marifat, Volume 32, Issue 2, No 305, Year 2025 , Pages 31-39
Reviewing and Analyzing the Kalami Presuppositions of Fiqh (Emphasizing the Topic, Purpose and the Sources of the Islamic Jurisprudence)
Article Type:
Promotional
Writers:
✍️ Mohammad Taghi 
/ Assistant Professor at the Department of Philosophy and Kalam, the Imam Sadiq Institute for Islamic Sciences / rokni44@yahoo.com
/ Assistant Professor at the Department of Philosophy and Kalam, the Imam Sadiq Institute for Islamic Sciences / rokni44@yahoo.comAsadollah / Associate Professor at the Department of Philosophy and Kalam, the Imam Sadiq Institute for Islamic Sciences
Abstract:
Abstract
The relation among sciences, including the relation between fiqh (the Islamic jurisprudence) and kalam (the Islamic speculative theology), is inevitable. The relationship among sciences discussed in this paper includes the relationship between fiqh, including the issue of goal and its sources, and kalam. Research in this field is of paramount importance. Having given the above introduction, it is necessary to explain the relationship between fiqh and kalam in order to shed light on the status of fiqh and to remove possible doubts. Therefore, the research question is: what are the theological (kalami) presuppositions of fiqh? It is assumed that establishing man’s obligation and authority in the field of fiqh, belief in the resurrection and its conditions regarding the goal of fiqh and the infallibility of revelation, the infallibility of the Prophet (PBUH) and the Imams in the sources of fiqh, are the theological (kalami) presuppositions of fiqh. Using library method and the method of Sebr and Taqsim argument, the present paper has measured some kalami concepts in fiqh, and then select some presuppositions of fiqh, such as its subject, goal and sources as a theory to be evaluated. It is concluded that issues such as obligation, legally competent, goodness of obligation, and human choice are among the presuppositions of the subject; resurrection and its related concepts are the presuppositions of goal; knowing the revelation and knowing the guide and the like in the sources of jurisprudence are considered as the kalami presuppositions of fiqh.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بازشناسی و تحلیل پیش‌انگاره‌های کلامی علم فقه (با محوریت موضوع، غایت و منابع علم فقه)
Abstract:
ارتباط علوم ازجمله ارتباط علم فقه با علم کلام اجتناب ناپذیراست. رابطۀ بین علوم در این تحقیق مشتمل است بر ارتباط علم فقه، ازجمله موضوع غایت و منابع آن با علم کلام؛ که پژوهش در این عرصه حائز اهمیت است. با این وصف، تبیین رابطۀ علم فقه با علم کلام، جهت معرفت افزایی نسبت به جایگاه علم فقه و رفع شبهه احتمالی، لازم و ضروری است. ازاین رو این پرسش مطرح می گردد که پیش انگاره های کلامی علم فقه کدامند؟ فرض بر این است که مسجّل شدن اصل تکلیف و اختیار انسان در عرصه موضوع علم فقه، باور به معاد و ملحقات آن در عرصه غایت علم فقه و خطاناپذیری وحی، عصمت پیامبر(ص) و امامان(ع) در منابع علم فقه، به عنوان پیش انگاره های کلامی علم فقه تلقی می شوند. تحقیق پیش رو توانسته با ابزار کتابخانه ای و روش برهان سبر و تقسیم، ابتدا برخی پیش انگاره های کلامی در علم فقه را مورد سنجش قرار دهد و آنگاه از میان آنها پیش انگاره هایی از عناوین علم فقه، مانند موضوع، غایت و منابع آن علم را به عنوان نظریه برگزیند و مورد ارزیابی قرار دهد و به این نتیجه رضایت داده است که مسائلی همچون تکلیف، مکلِف، حسن تکلیف و اختیار انسان از پیش انگاره های موضوع؛ معاد و ملحقاتش از پیش انگاره های غایت؛ وحی شناسی، راهنماشناسی و مانند آن در منابع علم فقه از پیش انگاره های کلامی علم فقه محسوب می شوند.
References:
- احسائي، محمدبن علي‌بن ابراهيم، 1410ق، الاقطاب الفقهيه علي مذهب الاماميه، قم، کتابخانه آيت‌الله مرعشي نجفي.
- اصفهاني، محمدحسين، 1418ق، الاصول علي النهج الحديث، در: بحوث في الاصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامي.
- آقابزرگ تهراني، محمدمحسن، بي تا، الذريعة الي تصانيف الشيعه، قم، دارالکتب العلميه.
- بحراني، ابن‌ميثم، 1406ق، قواعد المرام في علم الکلام، قم، كتابخانة آيت‌الله مرعشي نجفي.
- جعفري رندي، يعقوب، 1395، «بررسي جايگاه دانش کلام نسبت به علم فقه»، در: دومين همايش ملي پژوهش‌هاي نوين در حوزه علوم انساني و مطالعات اجتماعي ايران، قم، مركز مطالعات حكمت رضوي.
- جوهري، اسماعيل‌بن حماد، 1407ق، الصحاح، بيروت، دارالعلم.
- حلي، حسن‌بن يوسف مطهر، 1415ق ـ الف، مفاتيح اليقين في اصول‌الدين، تهران، اسوه.
- ـــــ ، 1415ق ـ ب، کشف المراد، تحقيق حسن حسن‌زاده آملي، قم، مؤسسة النشر الاسلامي.
- ـــــ ، بي‌تا، الجوهر النضيد في شرح منطق التجريد، قم، بيدار.
- خراساني، محمدکاظم، 1412ق، کفاية الاصول، بيروت، مؤسسة آل‌البيت.
- خسروپناه، عبدالحسين، 1383، کلام جديد، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌هاي فرهنگي حوزه علميه.
- خوئي، سيدابوالقاسم، 1410ق، التنقيح في شرح العروة الوثقي، تقرير ميرزا علي غروي تبريزي، قم، الهادي.
- سبحاني، جعفر، 1386، العقيدة الاسلاميه، قم، مؤسسة امام صادق.
- سبزواري، ملاهادي، 1369، شرح المنظومه، شرح حسن حسن‌زاده آملي، تهران، ناب.
- سروش، عبدالکريم، 1382، بسط تجربه نبوي، تهران، مؤسسة فرهنگي صراط.
- شريف مرتضي، علي‌بن حسين، 1411ق، الذخيره في علم الکلام، قم، مؤسسة النشر الاسلامي.
- صدر، سيدمحمدباقر، 1418ق، دروس في علم الاصول، قم، اسلامي.
- صدرالمتألهين، 1981م، الحکمة المتعالية في الاسفار العقلية الاربعة، بيروت، داراحياء التراث العربي.
- صدوق، محمدبن علي، 1398ق، التوحيد، قم، مؤسسة النشر الاسلامي.
- ـــــ ، 1414ق، الاعتقادات، قم، المؤتمر العالمي للشيخ المفيد.
- صرافي، سيف‌الله، 1387، «منابع فقه در قرآن کريم»، فقه و حقوق، سال پنجم، ش 17، ص 39ـ64.
- ضيائي‌فر، سعيد، 1382، جايگاه مباني کلامي اجتهاد، قم، بوستان کتاب.
- ـــــ ، 1386، «فلسفه علم فقه (تعريف، ساختار و اولويت‌هاي پژوهش)»، نقد و نظر، سال دوازدهم، ش 3و4، ص 273ـ286.
- طباطبائي، سيدمحمدحسين، 1353، قرآن در اسلام، تهران، دارالکتب الاسلاميه.
- ـــــ ، 1390ق، الميزان في تفسيرالقرآن، بيروت، مؤسسة الاعلمي.
- طوسي، محمدبن حسن، 1406ق، الاقتصاد فيما يتعلق بالاعتقاد، بيروت، دارالاضواء.
- عابدي، سيدغلامحسين، 1388، چيستي و ويژگي‌هاي عقل به‌عنوان منبع استنباط احکام شرعي، قم، مجتمع آموزشي امام خميني.
- عاملي، حسن‌بن زين‌الدين، بي‌تا، معالم الدين و ملاذ المجتهدين، تهران، مکتبة الاسلاميه.
- غزالي، ابوحامد، 1409ق، الاقتصاد في الاعتقاد، بيروت، دارالکتب العلميه.
- فاضل توني، عبدالله، 1412ق، الوافيه، قم، مجمع الفکر الاسلامي.
- فاضل مقداد، مقدادبن عبدالله، 1403ق، نضد القواعد الفقهية على مذهب الإمامية، قم، کتابخانه آيت‌الله مرعشى نجفى.
- ـــــ ، 1412ق، الاعتماد في شرح واجب الاعتقاد، بي‌جا، مجمع البحوث الاسلاميه.
- فيض کاشاني، محسن، بي‌تا، المحجة البيضاء، قم، انتشارات اسلامي.
- قاضي عياض، عياض‌بن موسي، 1407ق، الشفا بتعريف حقوق سيدنا المصطفي، عمان، دارالفيحا.
- کراجکي، محمدبن علي، بي‌تا، کنز الفوائد، بي‌جا، الذخائر.
- کليني، محمدبن يعقوب، 1404ق، اصول کافي، تهران، مکتبة الاعلام الاسلامي.
- لاهيجي عبدالرزاق، بي‌تا، شوارق الالهام، اصفهان، مهدوي.
- ـــــ ، 1383، گوهر مراد، تهران، سايه.
- مبلغي، احمد، 1383، «درآمدي بر مباني کلامي استنباط از قرآن»، حقوق اسلامي، ش 1، ص 19ـ36.
- مطهرى، مرتضي، 1388، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
- مظفر، محمدرضا، 1422ق، دلائل الصدق لنهج الحق، قم، مؤسسة آل‌البيت.
- مفيد، محمدبن محمدبن نعمان، 1413ق، المسائل السرويه، قم، کنگرة شيخ مفيد.
- ـــــ ، بي‌تا، النکت في مقدمات الاصول من علم الکلام، قم، کنگرة شيخ مفيد.
- مؤسسة دائرة‌المعارف الفقه الاسلامي، 1423ق، موسوعة الفقه الاسلامي طبقاً لمذهب اهل البيت، قم، مؤسسة دائرة‌المعارف الفقه الاسلامي.
- ميرداماد، ميرمحمدباقر، 1403ق، التعليقه علي اصول الکافي، قم، الخيام.
- نراقي، احمد، 1417ق، عوائد الايام، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامي.
- ـــــ ، 1244ق، مناهج الاحکام و الاصول، تهران، بي‌نا.
- ولائي، عيسي، 1380، فرهنگ تشريحي اصطلاحات اصول، تهران، نشر ني.
- هادوي تهراني، مهدي و ابوالقاسم عليدوست، 1379، «اقتراح (مباني معرفتي و کلامي فقه)»، قبسات، ش 15و16، ص 6ـ20.
- ـــــ ، 1377، مباني کلامي اجتهاد، قم، مؤسسة فرهنگي خانه خرد.
- هاشمي شاهرودي، سيدمحمود، 1426ق، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بيت، قم، مؤسسة دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بيت.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
, Mohammad Taghi, , Asadollah.(2025) Reviewing and Analyzing the Kalami Presuppositions of Fiqh (Emphasizing the Topic, Purpose and the Sources of the Islamic Jurisprudence). Marifat, 32(2), 31-39
Mohammad Taghi ; Asadollah ."Reviewing and Analyzing the Kalami Presuppositions of Fiqh (Emphasizing the Topic, Purpose and the Sources of the Islamic Jurisprudence)". Marifat, 32, 2, 2025, 31-39
, M, , A.(2025) 'Reviewing and Analyzing the Kalami Presuppositions of Fiqh (Emphasizing the Topic, Purpose and the Sources of the Islamic Jurisprudence)', Marifat, 32(2), pp. 31-39
