Abstract
Fundamentality, independence, abstraction and immortality of the soul are among the important issues in anthropology and have been critically discussed in many divine religions and schools of thought. Using descriptive-analytical method, this research has investigated the view of the holy Qur’an in this regard. In many Qur’anic verses, man’s soul is regarded as his identity and truth with an independent life even after death. The verses on death, the existence of the world of purgatory, the rebirth of some people, and the breathing of soul in humans clearly refer to this issue. Also, the holy Qur’an considers the human soul to be immaterial and abstract. The verses on death, the lives of martyrs, the existence of the world of purgatory, the spiritual journey and return to God, meeting and closeness with God, the observing of actions by the Prophet and believers, covenant, etc. are indicative of this issue. In addition to the mutual dependence of the abstraction of the soul and its immortality, the holy Qur’an refers to the immortality of the soul in many verses.
Title :بررسی اصالت، استقلال، تجرد و جاودانگی روح از منظر قرآن کریم
Abstract:
مسئلۀ اصالت، استقلال، تجرد و جاودانگی روح، ازجمله مسائل مهم انسان شناختی و محل نزاع در میان بسیاری از ادیان الهی و مکاتب بشری است. این پژوهش دیدگاه قرآن کریم را در حد وسع یک مقاله، با روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار داده است. در آیات بسیاری هویت و حقیقت انسان، روح او معرفی شده که بعد از مرگ نیز بقاء استقلالی خواهد داشت. آیات توفی، آیات دال بر وجود عالم برزخ، آیات دال بر حیات مجدد عده ای از انسان ها، آیات نفخ روح در انسان، با صراحت به این مطلب اشاره دارند. همچنین قرآن کریم روح انسان را غیرمادی و به اصطلاح مجرد می داند. آیاتی مانند آیات توفی، آیات دال بر حیات شهدا، آیات دال بر وجود عالم برزخ، آیات دال بر سیر و رجوع الی الله، آیات دال بر ملاقات و قرابت با خدا، آیات مشاهده اعمال توسط پیامبر (ص) و مؤمنان، آیه میثاق و... بر این مطلب دلالت دارند. علاوه بر وجود تلازم بین تجرد روح و خلود آن، قرآن کریم در آیات بسیاری بر مسئله جاودانگی و فناناپذیری روح اشاره دارد.
آلوسي، محمودبن عبدالله، ۱۴۱۵ق، روحالمعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني، بيروت، دار الکتب العلميه.
ابنسينا، حسينبن عبدالله، ۱۳۶۳، المبدأ و المعاد، تهران، مؤسسة مطالعات اسلامى.
ابنعاشور، محمدطاهر، ۱۴۲۰ق، تفسير التحرير و التنوير، بيروت، مؤسسة التاريخ العربي.
ابوالسعود، محمدبن محمد، ۱۹۸۳م، تفسير ابى السعود (ارشاد العقل السليم الى مزايا القرآن الکريم)، بيروت، دار إحياء التراث العربي.
ابوحيان آندلسي، محمدبن يوسف، ۱۴۲۰ق، البحر المحيط فى التفسير، بيروت، دار الفکر.
برقي، احمدبن محمد، ۱۳۷۱، المحاسن، چ دوم، قم، دار الکتب الاسلاميه.
جوادي آملي، عبدالله، ۱۳۸۰، تفسير تسنيم (تفسير قرآن کريم)، قم، اسراء.
ـــــ ، ۱۳۸۱، صورت و سيرت انسان در قرآن، چ دوم، قم، اسراء.
ـــــ ، ۱۳۸۳، توحيد در قرآن، قم، اسراء.
ـــــ ، ۱۳۸۴الف، حيات حقيقي انسان در قرآن، چ دوم، قم، اسراء.
ـــــ ، 1۳۸۴ب، وحي و نبوت در قرآن، چ دوم، قم، اسراء.
ـــــ ، ۱۳۸۶، سرچشمه انديشه، چ پنجم، قم، اسراء.
ـــــ ، ۱۳۸۹الف، ادب فناي مقربان، چ هفتم، قم، اسراء.
ـــــ ، ۱۳۸۹ب، سيره پيامبران در قرآن، چ پنجم، قم، اسراء.
حقي برسوي، اسماعيلبن مصطفى، بيتا، تفسير روح البيان، بيروت، دار الفکر.
راغب اصفهاني، حسينبن محمد، ۱۴۱۲ق، مفردات ألفاظ القرآن، بيروت، دار الشاميه.
رجبی، محمود، 1395، انسانشناسی، چ بیستم، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
رشيدرضا، محمد، ۱۴۱۴ق، تفسير المنار، بيروت، دار المعرفه.
رودبنديزاده، مهدي غلامرضا فياضي، 1396، «دلايل و شواهد قرآني بر تجرد عقلي روح در قرآن»، معرفت کلامي، ش 18، ص 95ـ110.
زمخشري، محمودبن عمر، ۱۴۰۷ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل فى وجوه التأويل، چ سوم، بيروت، دار الکتاب العربي.
سبحاني، جعفر، ۱۳۷۷، اصالت روح از نظر قرآن، چ دوم، قم، مؤسسة امام صادق.
سلطان عليشاه، سلطان محمدبن حيدر، ۱۴۰۸ق، بيان السعادة في مقامات العبادة، چ ۲، بيروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
سمرقندي، نصربن محمد، ۱۴۱۶ق، تفسير السمرقندى المسمى بحر العلوم، بيروت، دار الفکر.
سمين، احمدبن يوسف، ۱۴۱۴ق، الدر المصون فى علوم الكتاب المكنون، بيروت، دار الكتب العلميه.
سيوطي، عبدالرحمنبن ابيبکر، ۱۴۰۴ق، الدر المنثور فى التفسير بالماثور، قم، کتابخانه آيتالله مرعشى نجفي.
شعراني، ابوالحسن، ۱۳۸۶، پژوهش هاى قرآنى علامه شعرانى در تفاسير مجمع البيان، روح الجنان و منهج الصادقين، چ دوم، قم، بوستان کتاب.
صدرالمتألهين، ۱۳۵۴، المبدأ و المعاد، تهران، انجمن حكمت و فلسفه ايران.
صفار، محمدبن حسن، ۱۴۰۴ق، بصائر الدرجات في فضائل آل محمد، چ دوم، قم، كتابخانة آيتالله مرعشي نجفي.
طباطبائي، سيدمحمدحسين، ۱۳۸۸، انسان از آغاز تا انجام، چ دوم، قم، بوستان کتاب.
ـــــ ، ۱۳۹۰ق، الميزان في تفسير القرآن، چ دوم، بيروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
طبرسي، فضلبن حسن، ۱۳۷۲، مجمع البيان في تفسير القرآن، چ سوم، تهران، ناصر خسرو.
طوسي، محمدبن حسن، بيتا، التبيان في تفسير القرآن، بيروت، دار إحياء التراث العربي.
فراهيدي، خليلبن احمد، ۱۴۰۹ق، کتاب العين، قم، هجرت.
فيض کاشاني، ملامحسن، ۱۴۱۵ق، تفسير الصافي، تهران، الصدر.
قرشي، علياکبر، ۱۳۷۱، قاموس قرآن، چ ششم، تهران، دار الکتب الاسلاميه.
قمي، عليبن ابراهيم، ۱۳۶۳، تفسير القمي، چ سوم، قم، دار الکتاب.
کليني، محمدبن يعقوب، ۱۴۰۷ق، الکافي، چ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلاميه.
مصباح يزدي، محمدتقي، ۱۳۷۸، آموزش فلسفه، تهران، شرکت چاپ و نشر بينالملل.
ـــــ ، 1۳۸۸، پيشنيازهاي مديريت اسلامي، چ دوم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، 1۳۹۰، انسانشناسي در قرآن، چ سوم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، ۱۳۹۱، معارف قرآن ۳ـ۱، چ چهارم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
مصطفوي، سيدحسن، ۱۳۶۸، التحقيق في کلمات القرآن الکريم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
مطهري، مرتضي، ۱۳۸۴، مجموعه آثار، چ هفتم، تهران، صدرا.
مکارم شيرازي، ناصر و همكاران، ۱۳۷۱، تفسير نمونه، چ دهم، تهران، دار الکتب الاسلاميه.
ميداني، عبدالرحمن حسن حبنکه، ۱۳۶۱ق، معارج التفکر و دقائق التدبر، دمشق، دار القلم.
واعظي، احمد، ۱۳۹۰، انسان از ديدگاه اسلام، تهران، سمت.
هاشمي رفسنجاني، علياکبر و همكاران، ۱۳۸۶، تفسير راهنما (روشى نو در ارائه مفاهيم موضوعات قرآن)، قم، بوستان کتاب.
rahid, Ali, Rajabi, Mahmoud.(2024) Investigating the Fundamentality, Independence, Abstraction and Immortality of the Soul from the Qur’anic Perspective. Marifat, 32(6), 55-66
Ali rahid; Mahmoud Rajabi."Investigating the Fundamentality, Independence, Abstraction and Immortality of the Soul from the Qur’anic Perspective". Marifat, 32, 6, 2024, 55-66
rahid, A, Rajabi, M.(2024) 'Investigating the Fundamentality, Independence, Abstraction and Immortality of the Soul from the Qur’anic Perspective', Marifat, 32(6), pp. 55-66
rahid, A, Rajabi, M. Investigating the Fundamentality, Independence, Abstraction and Immortality of the Soul from the Qur’anic Perspective. Marifat, 2024; 32(6): 55-66