Abstract
Believing in prayer and its answering needs to be analyzed from different angles; Because on the one hand, it shows divine agency in the world, and on the other hand, its process occurs in a system where the law of causality is one of its fundamental principles Accordingly, accepting the realization of a phenomenon in the light of answering prayer faces challenges; So that some consider the answer to prayer to be the result of the intervention of the Almighty and consider it to be a violation of the laws of nature. On the other hand, some have denied the realization of a phenomenon in the lawfull world of nature as a result of prayer being answered. Considering the profound effects of the institution of prayer in the belief system, it is necessary to present a perspective embodied in how prayer is effective. For this purpose, the following article has been written with a descriptive-analytical method, referring to the documents, books and articles of Ayatollah Misbah Yazdi. The answering prayer was analyzed as the basis of divine agency in the system of laws governing nature. The results show that the answer to prayer is the result of the long-term effect of supernatural causes on material causes, in the process of laws governing nature.
Title :اعتقاد به عاملیت الهی از رهاورد استجابت دعا و عدم تنافی آن با قوانین حاکم بر طبیعت از منظر علامه مصباح یزدی*
Abstract:
اعتقاد به دعا و استجابت آن از زوایای مختلفی نیازمند تحلیل است؛ زیرا از سویی نشانگر عاملیت الهی در جهان بوده و از سوی دیگر، فرایند آن در نظامی رخ می دهد که قانون علیت از اصول بنیادین آن است. برهمین اساس، پذیرش تحقق پدیده ای در پرتو استجابت دعا با چالش هایی مواجه است؛ به طوری که برخی، استجابت دعا را برآمده از دخالت باری تعالی دانسته و آن را ناقض قوانین طبیعت می دانند. در مقابل برخی تحقق یک پدیده در عالم قانون مند طبیعت را به عنوان برآیندی از استجابت دعا، انکار کرده اند. با توجه به تأثیرات عمیق نهاد دعا در نظام اعتقادی، ارائۀ دیدگاهی منجسم در چگونگی اثرگذاری دعا امری ضروری است. بدین منظور در نوشتار پیش رو که با روش توصیفی ـ تحلیلی بوده و با مراجعه به اسناد، کتب و مقالات آیت الله مصباح یزدی صورت گرفته است؛ استجابت دعا به عنوان بستر عاملیت الهی در منظومه قوانین حاکم بر طبیعت، مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که استجابت دعا برآیند اثرگذاری طولی علل فراطبیعی بر علل مادی، در فرایند قوانین حاکم بر طبیعت است.
صحيفة سجاديه، 1376، قم، الهادي.
ابنفارس، احمدبن زكريا، 1404ق، معجم مقاييس اللغة، قم، دفتر تبليغات اسلامي.
احمدی، محمدامین، 1385، «معجزه»، نقد و نظر، دوره يازدهم، ش 43ـ44، ص 184ـ203.
ـــــ ، 1389، تناقضنما یا غیب نمون؛ نگرشی نو به معجزه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
ايجي، عضدالدين، 1325ق، شرح مواقف، شرح سيدشريف عليبن محمد جرجاني، بيجا، مطبعة السعاده.
ترخان، قاسم، 1399، «تأثير علل و عوامل فرامادي در بلاياي طبيعي»، قبسات، دوره بيست و پنجم، ش 96، ص 35ـ66.
جوادی آملی، عبدالله، 1388، ادب فنای مقربان، تحقيق محمد صفایی، قم، اسراء.
رأفتي، فاطمه و حسن ابراهيمي، 1393، «رابطه استجابت دعا و معجزه با نظام عليت از نظر شارحان حکمت متعاليه»، فلسفه تحلیلی، دوره يازدهم، ش 25، ص 121ـ141.
رودگر، محمد، 1399، «کرامات اولیا؛ دلایل اثبات: عقل، نقل و اجماع»، پژوهشنامه عرفان، دوره دوازدهم، ش 23، ص 91ـ116.
ریاحی، علیارشد و فاطمه زارع، 1392، «مسأله دعا در اندیشه ابنعربی و ملاصدرا»، پژوهشهای ادب عرفانی، دوره هفتم، ش 2 (2)، ص 1ـ24.
سبحانی، جعفر، 1425ق، الفکر الخالد فی بیان العقائد، قم، مؤسسة امام صادق.
طباطبائي، سيدمحمدحسين، 1393، الميزان، قم، اسماعيليان.
ـــــ ، 1417ق، الميزان في تفسير القرآن، چ پنجم، قم، جامعة مدرسين.
عميد، حسن، 1382، فرهنگ عميد، چ بيست و ششم، تهران، اميركبير.
فيومي، احمدبن محمد، 1412ق، المصباح المنير، قم، شريف الرضي.
مصباح يزدي، محمدتقي، 1382، بر درگاه دوست، تدوين و نگارش عباس قاسميان، چ چهارم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، 1384، آموزش عقايد، چ هفدهم، تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
ـــــ ، 1389، خداشناسي، تحقيق و بازنگري اميررضا اشرفي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، 1391الف، صهباي حضور، تدوين و نگارش اسدالله طوسي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام امام خميني.
ـــــ ، 1391ب، خداشناسي، کيهانشناسي، انسانشناسي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام امام خميني.
ـــــ ، 1394، آموزش فلسفه، چ دوم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، 1397، راه و راهنماشناسی، تصحیح و بازنگری مصطفی کریمی، چ سوم، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی، 1420ق، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
ميمنه، حيدرعلي، 1387، «معجزه در نگاه متکلمان مسلمان و يهود»، آينه معرفت، دوره هشتم، ش 2، ص 153ـ180.
نبوی میبدی، مریمالسادات و قاسمعلی کوچنانی، 1390، «بررسی و نقد دیدگاه ونسان برومر در باب تعارض دعا و نظام عالم با تکیه بر آراء علامه طباطبائي»، اندیشه نوین دینی، ش ۷ (۲۷)، ص 125ـ146.
هاسكر، ويليام و ديگران، 1390، عقل و اعتقاد ديني: درآمدي بر فلسفه دين، ترجمة احمد نراقي و ابراهيم سلطاني، چ هفتم، تهران، طرح نو.
, Mahdi, Rostami, Ali.(2024) Belief in Divine Agency Emphasizing Answering Prayer and its Non-contradiction with the Laws Governing Nature from Allameh Misbah Yazidi's Point of View. Marifat, 32(7), 21-29
Mahdi ; Ali Rostami."Belief in Divine Agency Emphasizing Answering Prayer and its Non-contradiction with the Laws Governing Nature from Allameh Misbah Yazidi's Point of View". Marifat, 32, 7, 2024, 21-29
, M, Rostami, A.(2024) 'Belief in Divine Agency Emphasizing Answering Prayer and its Non-contradiction with the Laws Governing Nature from Allameh Misbah Yazidi's Point of View', Marifat, 32(7), pp. 21-29
, M, Rostami, A. Belief in Divine Agency Emphasizing Answering Prayer and its Non-contradiction with the Laws Governing Nature from Allameh Misbah Yazidi's Point of View. Marifat, 2024; 32(7): 21-29