Pages:
21-31
Receive Date: 2025/10/15
Accept Date: 2025/10/15
Abstract:
Given the prevalence of secularist ideas in education, the present article is a re-examination of one of the axiological foundations of 'secular education,' which prioritizes ethics over jurisprudence (fiqh) and prescribes the 'moralization of society' instead of its 'jurisprudentialization.' By positing a dichotomy between the 'moralization of education' and the 'jurisprudential/religionization of education,' the paper advocates for the former. The research method is descriptive, explanatory, and critical. In describing and explaining the aforementioned perspective, the following results were obtained: The rapid process of the secularization of education, schools, and curricula has led to proposing 'moral education' instead of 'religious education,' and subsequently replacing 'moral education' with 'spiritual education.' In the meantime, secular narratives—namely 'secular religious education,' 'secular moral education,' and 'secular spiritual education'—were unveiled. Secular thought and a this-worldly interpretation of religion in Iranian society have been represented by the religious intellectual movement, which has based its claim regarding the priority of ethics over fiqh on Al-Ghazali's view of the 'worldly nature of fiqh.' In the assessment and evaluation section of this article, seven critiques are leveled, concluding that 'secular education' is flawed because it is based on the axiological foundation of the priority of ethics over fiqh and the construction of the dichotomy of 'moralization of education' or 'jurisprudentialization of education'; especially because the reference to Al-Ghazali's view is firstly incorrect and biased, failing to consider Abu Hamed's comprehensive perspective, and secondly, the inference of ethical secularism from the idea of the 'worldly nature of fiqh' in Al-Ghazali's thought constitutes an illogical exploitation.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :در میانه «تربیت اخلاقی» و تربیت دینی» نقدی بر مبنای ارزششناختی «تربیت سکولار»
Abstract:
با توجه به رواج ایدههای سکولاریستی از تربیت مسئلۀ نوشتار حاضر بازتأمل درباره یکی از مبانی ارزششناختی «تربیت سکولار» است که اخلاق را بر فقه تقدم میبخشد و «اخلاقی شدن جامعه» را بهجای «فقهی شدن جامعه» تجویز میکند و با طرح دوگانه «اخلاقی شدن تربیت» یا «فقهی / دینی شدن تربیت» به اولی فتوا میدهد. روش تحقیق، روش توصیفی، تبیینی و انتقادی است. در مقام توصیف و تبیین دیدگاه مذکور این نتایج حاصل شد: روند پرشتاب سکولاریزاسیون تربیت و مدرسه و برنامه درسی به اینگونه بوده که بهجای «تربیت دینی»، «تربیت اخلاقی» پیشنهاد شد و سپس بهجای «تربیت اخلاقی»، «تربیت معنوی» جایگزین شد. در همین مجال از روایتهای سکولار، یعنی «تربیت دینیِ سکولار»، «تربیت اخلاقیِ سکولار» و «تربیت معنوی سکولار» رونمایی میشد. اندیشۀ سکولار و تفسیر ایندنیایی از دین در جامعه ایران را جریان روشنفکری دینی نمایندگی میکرده و آنان مدعای خود را در تقدم اخلاق بر فقه به دیدگاه «دنیوی بودن فقه»ِ غزالی مستند کردهاند. نوشتار حاضر در بخش سنجش و ارزیابی دیدگاه فوق، ضمن وارد کردن هفت نقد به این نتیجه رسید که «تربیت سکولار» از آن جهت که بر مبنای ارزششناسانه تقدم اخلاق بر فقه و ساخت دوگانه «اخلاقی شدن تربیت» یا «فقهی شدن تربیت» استوار است، مخدوش میباشد؛ خصوصاً اینکه استناد به دیدگاه غزالی اولاً نادرست و سوگیرانه و بدون لحاظ کردن دیدگاه جامع ابوحامد بوده؛ ثانیاً استنتاج سکولاریزم اخلاقی از دیدگاه «دنیوی بودن فقه» در اندیشه غزالی، نوعی بهرهبرداری غیرمنطقی بوده است.
References:
- الیاده، میرچا (1374). فرهنگ و دین. ترجمۀ زیرنظر بهاءالدین خرمشاهی. تهران: طرح نو.
- ابوزید، نصرحامد (1382). معنای متن پژوهشی در علوم قرآن. ترجمۀ مرتضی کریمینیا. تهران: طرح نو.
- بدوی عبدالرحمن (1977). مؤلفات غزالی. کویت: وکالۀ مطبوعات.
- برزینکا، ولفگانگ (1376). فلسفه تعلیم و تربیت. در: فلسفه تعلیم و تربیت معاصر. ترجمۀ خسرو باقری و محمد عطاران. تهران: محراب قلم.
- ساکت، محمدحسین (1381). غزالی دگراندیشی و دگراندیشان. نامه انجمن، 5، 47-72.
- سروش، عبدالکریم (1368). جامه تهذیب برتن احیاء. فرهنگ، کتاب چهارم و پنجم، 1ـ100.
- سروش، عبدالکریم (1372). ایدئولوژی دینی و دین ایدئولوژیک. کیان، 16، 24ـ28.
- سروش، عبدالکریم (1374). معنا و مبنای سکولاریسم. کیان، 26 (5)، 4-13.
- سروش، عبدالکریم (1375). ایدئولوژی و دین دنیوی. کیان، 31، 2ـ11.
- سروش، عبدالکریم (1376). مدارا و مدیریت. تهران: صراط.
- سروش، عبدالکریم (1377). دیانت مدارا و مدیریت. کیان، 45، 20ـ37.
- سروش، عبدالکریم (1378). فقه در ترازو. کیان، 46، 14-21.
- سروش، عبدالکریم (1379). قصه ارباب معرفت. چ پنجم. تهران: صراط.
- سروش، عبدالکریم (1381). جامعه مدنی جامعه اخلاقی. آفتاب، 18، 68-73.
- سروش، عبدالکریم و دیگران (1382). اندر باب اجتهاد. تهران: طرح نو.
- سروش عبدالکریم (1382). بسط تجربه نبوی. چ چهارم. تهران: صراط.
- غزالی، ابوحامد (بیتا ـ الف). احیاء علوم الدین. بیروت: دارالکتب العربی.
- غزالی، ابوحامد (بیتا ـ ب). المستصفی. بیجا: دارالارقم بن ابیارقم.
- غزالی، ابوحامد (1416ق). الرسالۀ اللدنیه در: مجموعة رسائل. بیروت: دارالفکر.
- فنایی، ابوالقاسم (1384). دین در ترازوی اخلاق. تهران: صراط.
- فنایی، ابوالقاسم (1389). اخلاق دینشناسی. تهران: نگاه معاصر.
- مجتهد شبستری، محمد (1381) نقدی بر قرائت رسمی از دین. چ دوم. تهران: طرح نو.
- موسوی، سیدنقی و اعرافی، علیرضا (1390). گسترش موضوع فقه نسبت به رفتارهای جوانحی. فقه اسلامی، 70، 87-130.
- موسوی خمینی، سیدروحالله (بیتا). شرح دعاء السحر. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- نلر، جی. اف. (1391). آشنایی با فلسفه آموزش و پرورش. ترجمۀ فریدون بازرگان. تهران: سمت.
- هاشمی سیدمحمدفضل (1376). منطق سیاسی غزالی. مدرس علوم انسانی، 4، 128ـ155.
- هاند، میشاییل (1393). پژوهشی فلسفی درباره امکان تربیت دینی. ترجمۀ سیدمهدی سجادی. تهران: امیرکبیر.
- هرست، پل (1380). دنیوی کردن تربیت، در: باقری، خسرو. چیستی تربیت دینی (بحث و گفتوگو با پروفسور پاول هرست). تهران: تربیت اسلامی.
References:
- Bigger,S. (2008). Secular spiritual education. E-journal of the British Education Studies Association. 1(1), 60-70.
- Elias. John (1995). Philosophy of Education: Classical and Contemporary. USA: Krieger Publishing Company.
- Elkins, David N. (2000). Beyond Religion Towards a Humanistic Spirituality, chapter 16. p 201-212. In The Handbook of Humanistic Psychology. London: Publication.
- Hirst, Poul (1974). Moral Education in a Secular Society. London: University of London Press Ltd.
- Hirst, Poul (1979). Education and The Nature of Knowledge. The Philosophy of Education. Oxford University Press.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
mousavi, Seyed Naqi.(2025) Between 'Moral Education' and 'Religious Education': A Critique of the Axiological Foundation of 'Secular Education'. Marifat, 34(3), 21-31 https://doi.org/10.22034/marifat.2025.5001629
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Seyed Naqi mousavi."Between 'Moral Education' and 'Religious Education': A Critique of the Axiological Foundation of 'Secular Education'". Marifat, 34, 3, 2025, 21-31
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
mousavi, S.(2025) 'Between 'Moral Education' and 'Religious Education': A Critique of the Axiological Foundation of 'Secular Education'', Marifat, 34(3), pp. 21-31
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
mousavi, S. Between 'Moral Education' and 'Religious Education': A Critique of the Axiological Foundation of 'Secular Education'. Marifat, 2025; 34(3): 21-31