مسلمانان برای به سلامت گذشتن از فضایی که به سبب آمیخته شدن حق و باطل، غبارآلود و گمراهکننده شده است، باید عوامل به وجود آورنده چنین فضایی را بشناسند تا بتوانند خود را از معرکه نجات دهند. عوامل متعددی در ایجاد فضای شبههآلود مؤثرند. «زور» و «تزویر» از جمله ابزارهاییاند که همواره افراد مشرک و معاند در طی حیات اسلام از آنها استفاده نموده و سعی کردهاند زمانی با اجبار و ارعاب، آزادی انتخاب در دین و گزینش مذهب را از افراد سلب کنند، و گاهی با نیرنگ و فریب و با ظاهری آراسته، به انحراف در دین و در هم آمیختن حق و باطل بپردازند و در اعتقادات مسلمانان شبهه ایجاد کنند. از سویی، شخصیتزدگی در طول تاریخ، اندیشه و وجدان مردم را تحتالشعاع قرار داده و چهرههای به ظاهر حق به جانب، دستمایه ایجاد شبهه و تلبیس امر بر مردمان سادهلوح شدهاند. از جمله شیوههای تربیتی، شناخت درست فتنها در زندگی و راههای گریز از آنهاست. این مقاله به این مهم میپردازد.