هر یک از سنن الهی حاکم بر تاریخ، براساس حکمت خاصی در نظام هستی قرار داده شده است و ارتباط حساب شده و هماهنگی با سایر سنن الهی حاکم بر تاریخ دارد، که تحقیق درباره آن بینش انسان را در باب تطوّرات جامعه و تاریخ عمق می بخشد. این مقاله با رویکرد نظری و با روش مطالعه اسنادی، و با هدف بررسی حکمت استقرار، فرآیند تطوّر و روابط سنّت آزمایش ـ یکی از سنّت های الهی حاکم بر تاریخ ـ با سایر قوانین الهی حاکم بر جامعه و تاریخ از منظر قرآن کریم تدوین یافته است. بررسی نوع ارتباط سنّت مذکور با سنّت هایی از قبیل تداول قدرت، تزیین نعمت های دنیوی، بعثت پیامبران، تنازع، وجود تفاوت ها، مسئولیت، امهال، مکر، استدراج و تقدیر رزق از نکات تازه این مقاله به شمار می رود. تدبّر در آیات و دیدگاه های مفسّران قرآن، مهم ترین مددکار ما در این مقاله به شمار می آید.