معرفت

خلاصة المحتویات

معاییر السلوک السلیم و رؤیة الاسلام علی ابوترابی

یحتل موضوع السلامة النفسیة و الشذوذ النفسی حیزاً واسعاً فی علم النفس باعتباره احد المواضیع الرئیسیة فی هذا العلم. یحاول الباحث فی هذه المقالة ان یسلط الضوء على الجوانب التی ترتبط بهذا الموضوع فیقدم تعریفاً للسلامة النفسیة و للشذوذ و یتطرق الى اهم ممیزات الشخصیة السلیمة و الشخصیة غیرالسلیمة و الى الخصائص التی یتمیز بها السلوک السلیم.

و نظراً للاختلاف فی وجهات النظر بین الاسلام و علماء النفس حول الکون و الانسان فان التعریف الذی یقدمه الاسلام حول السلوک الشاذ یختلف عن التعریف الذی یقدمه علماء النفس عدا عن الاختلاف بینهما فی طریقة تشخیص السلوک و لو ان علماء النفس انفسهم غیر متفقین حول معنى او ملاک السلوک الشاذ. یقارن الباحث بین رؤیة الاسلام و وجهات نظر علماء النفس حول خصائص السلوک السلیم.

الصلوة; دراسة حول الآثار التربویة و النفسیة علی احمد پناهی

من بین اکثر تجلیات الروح الانسانیة ثباتاً و دوماً و اکثر ابعاد وجود الانسان اصالة اللجوء الى المعبود و التوجه الیه و عبادته و هی ظاهرة رافقت الانسان على مدى عصور التأریخ على الرغم من اختلاف شکل العبادات و المعبود و صیغ الادعیة و النصوص التی استخدمها الانسان فی خطابه مع ربه و بثّ شکواه و هموه له و نوع الخضوع و الخشوع و شعائر العبادة و کذلک المکان و الزمان. ان شدة تمسک النفس البشریة بالدعاء و العبادة لهذا الحد دلیل على ان العبادة و التضرع حاجة اساسیة من حاجات الانسان. و العبادة حالة تحصل للانسان یکون فیها الانسان على اتصال مع خالقه فیعی عظمته و یدرک انه فی قبضته و انه لامعین له و لا مغیث یلتجىء الیه دونه. و تعتبر العبادة فی حدّ ذاتها احدى حاجات الروح الانسانیة و لها دور موثر فی الحفاظ على حالة التوازن الروحی و ان الانصراف عن العبادة یسبب حالة من عدم التوازن الروحی. تعتبر الصلوة نوع من انواع العبادة و التی لها مکانة متمیزة فهی رکن من ارکان الدین الاسلامی.

و بالصلاة تسعد الروح و تطمئن النفس و الصلاة زکاة للنفس. تتضمن المقالة الحالیة بحثاً مفصلا حول الآثار التربویة للصلواة.

الکآبة; التشخیص و طریقة العلاج فی الاسلام الدکتور علی نقی فقیهی و جمشید مطهری

تعتبر الکآبة حالة من حالات الاضطراب العاطفی، و للکآبة علامات منها سوء الخلق، الشعور بالحزن و الیأس المصحوب بالشعور بالعجز و القلق. ترتبط هذه الحالة بعوامل مختلفة بعضها بیئیة و بعضها یتعلق بالجانب العاطفی او الثقافی للشخص اضافة الى التأثیر الذی تترکه بعض الافعال و التصرفات فی ظهور و استفحال هذه الحالة. یرکز المنهج الاسلامی اهتمامه على تأثیر کل من اسلوب التعلم الخاطیء، الرغبات الجانحة، الاهتمام الشدید بالمظاهر الدنیویة الزائفة، عدم قبول الحقائق اضافة الى تأثیر الازمات الناشئة عن ظروف خارجیة او مفتعلة. اما طریقة العلاج فی الاسلام فانها تهتم اکثر ماتهتم بمسألة ادراک و معرفة الحقائق الخاصة بالامور الربانیة، القناعة فی هذه الحیاة، الاهتمام بأمور الآخرة، معرفة الانسان لذاته و معرفته بالآخرین، تقویة علاقة الانسان بالخالق، التفائل، و تقویة ثقة الانسان بنفسه.

یترکز البحث فی هذه المقالة على دراسة النهج الاسلامی فی تشخیص حالة الکآبة و طریقة علاجها و یُستدل من البحث الذی یحتوی على معلومات مفصلة و تحلیلیة و من الکفاءة العالیة لاسلوب العلاج الاسلامی المشفوع بالادلة و الحجج العملیة المستمدة من المصادرة الاسلامیة على ان هذه الطریقة تُعدّ افضل طرق علاج الکآبة قاطبةً.

العاطفة و العقل

جوزیف پی فورگاس

ترجمة: ابوذر رضائی و علی رضا شیخ شعاعی

بعد ان یتحرى الکاتب الجوانب العاطفیة و العقلیة و الظروف و العوامل الحالیة التی ترتبط بها یلقی ضوءاً على کتاب "الفکر و العاطفة" للکاتب جوزیف پی فورگاس ثم یتعرض الى تأثیر العوامل الخلقیة و الانفعالیة على طریقة التفکیر و طریقة التعاطی مع المعلومات. یقدم الکاتب بحثاً مسهباً حول احد الجوانب التی تلعب دوراً محفّزاً فی عملیة التفکیر و یستند فی بحثه هذا على ادلة تجریبیة مشیراً الى وجود حالات انفعالیة ایجابیة (تجلب السرور) تستند فی الغالب الى افکار ذات اطر خاصة و احکام لاقیمة لها و تساعد على خلق جو من التسامح الفکری. أن آثار هذا التسامح لیست بالضرورة سلبیة و ضارة بل یمکن ان یشکل التسامح آلیة تنظیم عملیة التعاطی مع المعلومات الخاصة بالعلاقات الاجتماعیة.

احساس و تفکر

جوزف پى فورگاس (Forgas Josef P)

ترجمه: ابوذر رضایى ـ على رضا شیخ شعاعى

نویسنده، ابتدا پس از توضیح بحث هیجان و شناخت، پیشینه و وضعیت فعلىِ آن در روان شناسى، به معرفى کتاب احساس و تفکر  Feeling and Thinkingاثر جوزف پى فورگاس مى پردازد. آنگاه، تأثیر حالت هاى خلقى و هیجانى بر شیوه تفکر و نیز نحوه پردازش اطلاعات را بیان مى کند. نویسنده یکى از جنبه هاى تأثیر هیجان بر تفکّر را، که مؤیّد شواهد تجربى نیز هست، به خوبى مورد بررسى قرار داده، مى نویسد: حالت هاى هیجانى مثبت (شاد)، تکیه افراد بر افکار قالبى و قضاوت هاى کلیشه اى را بیشتر مى کند و موجب نوعى سهل انگارى و مسامحه فکرى مى شود. این سهل انگارى لزوماً منفى و زیانبار نیست، بلکه مى توان آن را نوعى مکانیزم انطباقى ارگانیزم در نحوه پردازش اطلاعات مربوط به روابط اجتماعى دانست.

نقش آموزه هاى دینى در پیش گیرى و مقابله با آسیب هاى روحى و روانى

محمدمهدى صفورایى پاریزى ـ سلیمان قاسمى

اگرچه همه آموزه ها و تعالیم حیات بخش اسلام براى سلامت و سعادت دنیا و آخرت انسان تشریع شده است، اما به طور خاص در دستورات دینى، بحث پیش گیرى از ابتلاى به آسیب هاى روحى و روانى وجود دارد.در این مقال، به اجمال درباره صبر، کار و تلاش، ورزش و تفریحات سالم، تقوا، توبه، امیدوارى و در پایان، یاد مرگ و اعتقاد به معاد و جاودانگى انسان و نقش هر یک از این آموزه ها، در پیش گیرى از آسیب هاى واقعى روح و روان آدمى بحث شده است.

افسردگى رویکرد اسلامى در سبب شناسى و فرایند درمان

دکتر على نقى فقیهى

جمشید مطهرى طشى

«افسردگى» یکى از اختلالات عاطفى است که با خُلق پایین، غمگینى و ناامیدى همراه با احساس ناتوانى و اضطراب مشخص مى شود. عوامل گوناگون زیستى، شناختى، عاطفى و حتى عملکردها و رفتارها در ایجاد و یا تشدید افسردگى مؤثرند. در رویکرد اسلامى، بر نقش شناخت هاى غلط، تمایلات افراطى، وابستگى به مظاهر دنیوى و عدم پذیرش واقعیت ها و تنیدگى هاى بیرونى و یا خودساخته، تأکید بیشترى مى شود و در فرایند درمان نیز بر شناخت واقعیت ها در تدابیر الهى، خشنودى از زندگى دنیوى، توجّه به آخرت، شناخت خود و دیگران، برقرارى ارتباط عمیق با خداوند و مثبت نگرى و تقویت اراده بیش از شیوه هاى دیگر توجه گردیده است.

هدف مقاله حاضر، تبیین رویکرد اسلامى در سبب شناسى و فرایند درمان افسردگى است. روش پژوهش توصیفى ـ تحلیلى است و میزان کارایى این فرایند، که مؤید به شواهد تجربى است، نشانگر این است که این فرایند درمان، که برگرفته از متون و منابع اسلامى مى باشد، تأثیر و کارایى بالایى در درمان افسردگى دارد.

number of environmental, cognitive and emotional factors and to certain kinds of acts and behavior. In Islamic approach, attention is focused on the role of wrong perception, over-indulgence, association with false worldly attractions, rejection of genuine and true ideas and concepts, as well as on the role of external or self - constituted conditions. The Islamic process of treatment lays emphasis on such things like acquaintace with the facts about the divine affairs, contentment in this life, constantly thinking of the hereafter, knowing oneself and knowing others, establishing close ties with Allah, optimisticism, and strengthening one¨s resolution.

The present article reviews the Islamic approach, underlines the causes of depression and defines the process of treating it. The analytical and descriptive method of the research along with the empirical evidences provided by the author prove that the Islamic process of treatment enjoys a very high efficiency.

Feeling and Thinking

Joseph p. Forgas

translators: Abu-Thar Reda¨i - Ali Rida Sheikh Shuja¨i

After addressing affect and cognitive phenomena and its current status, the author offers an overview of Joseph P. Forgas¨s book "Affect and Cognition: Toward a New Synthesis."

The discussion is centred on the influence of physiological and affective states on thinking and information - processing task. Elaborating on one of the excitingly effective aspects of thinking which has been confirmed by empirical evidences, the author concludes that the positive states of affect (joy) heighten individuals¨ tendency to adopting framed ideas and cliched decisions and thus account for tolerance. This tolerance does not necessarily have negative or harmful effects; it may function as an adaptive mechanism for the organism of

information - processing of social relations.

Abstracts

Islamic Standards of Measuring Agreeable Behavior Ali Abu Turabi

Normality and abnormality are among the fundamental issues which cover a wide range of subjects in psychology. The present essay seeks to cast light on a number of questions including normality and abnormality, the criteria of sound and unsound personalities and the criteria of normal behaviour.

Due to the differences between the Islamic view and that of psychologists about universe and man, the definition of normality and the criteria of normal behavior introduced by Islam differs from that which psychologists propose, in spite of the fact that psychologists themselves have not come to agreement about these questions.

This essay offers a contrast between the Islamic view and psychologists¨ view concerning the

standards of measuring agreeable behavior.

Prayer; Its Educational and Psychological Effects

Ali Ahmad Panahi

One of the most permanent manifestations of human soul and one of the most genuine human dimensions throughout history is the sense of adoration and worship, regardless of the differences in the way of worshipping and the object of worship, in the way of supplicating or appealing to the object of worship, in expressing humility and meekness, in extolling and praise or in the place and time. This inidicates clearly how essential worship is in man¨s life.

Worship is a state in which man¨s attention is internally directed towards the Truth Who has created him, in Whose grip of power he is and for Whom he is in need.

Worship is one of man¨s spiritual needs without which man suffers from spiritual disturbance.

Prayer, which is a form of worship, enjoys such a prominent status in Islam that it is regarded as one of its pillars. It gives to the soul tranquillity and to the mind peace and it rids man of evil and indecency. The present article is mainly concerned with the educational effects of prayer.

Depression; Islamic Approach to Identifying the Causes and the Process of Treatment Dr. Ali Naqi Faqihi - Jamsheed Motahhari Tishi

Depression is considered one of the emotional disorders. Unbecoming behavior, sadness, despair accompanied by a feeling of inablity and anxiety are signs of depression. This sickness and its development are usually ascribed to a