اعتیاد اینترنتى¹

تحلیلى اکتشافى از ماهیت اجتماعى

نویسنده: البلامى و چریل هانوکز

ترجمه: حسن یوسف زاده

پیش گفتار

اعتیاد اینترنتى پدیده اى است که از دسترسى آسان به رایانه و اطلاعات آن لاین ناشى مى شود. و متأسفانه پاى این نوع جدید از اعتیاد فزاینده به کشور ما نیز کشیده شده است. به گفته کارشناسان، خطرات و مشکلات اعتیاد اینترنتى بیش از خطرات ناشى از اعتیاد به مواد مخدر است; چرا که در اعتیاد به مواد مخدر این جسم آدمى است که بیش از بیش دچار آسیب مى شود ولى در اعتیاد اینترنتى روح و روان افراد دچار آسیب شده و شرایط طبیعى و سلامت روانى انسان ها را از آن ها مى گیرد. در این مقاله، افراد علل گرایش به اینترنت را، احساس راحتى با آن و برقرارى روابط آسان با دیگران ذکر کرده اند، ولى باید توجه داشت که صرف وقت زیاد و سرگرمى با فعالیت هاى بیهوده، علاوه بر اینکه از نظر اسلام مذموم است و در مواقعى ممکن است حرام باشد، داراى عواقب و پیامدهاى منفى بسیارى است. از جمله آن ها مى توان به چند مورد زیر اشاره کرد:

1. انزواى اجتماعى; صرف وقت زیاد با این فعالیت ها انسان را از محیط اطراف خود غافل کرده و در بلند مدت به روابط صمیمى میان آن ها ضربه مى زند. در حالى که، ما به هیچ وجه مجاز نیستیم که نسبت به ارتباط با والدین و دیگر اعضاى خانواده بى اهمیت باشیم.

2. فروپاشى نظام خانواده: گذراندن بیشتر اوقات با دیگران اهمیت خانواده را در نظر انسان کاهش داده و موجب از هم پاشیده شدن خانواده ها مى شود; چیزى که امروزه در غرب شاهد هستیم.

3. تخریب شخصیت افراد: شخصیت هایى که در این دنیاى مجازى ظاهر مى شوند، اغلب تصنعى و کسانى هستند که خود را از دنیاى واقعى محروم کرده و به یک صفحه نمایش کوچک محدود شده اند. طبیعى است که چنین افرادى سعى مى کنند خود را به گونه اى عرضه کنند که در نظر دیگران بهتر جلوه کنند. بنابراین، افرادى که با چنین کسانى روابط دوستانه برقرار مى کنند، در حقیقت با افراد مجازى و غیرواقعى ارتباط دارند که در نهایت جز تخریب شخصیت خود فرد حاصلى نخواهد داشت.

4. به هم خوردن روابط کارى: افراد معتاد به اینترنت به دلیل بیخوابى و کم خوابى هاى فراوان نمى توانند به موقع سر کار حاضر شوند و در صورت تکرار چنین بى نظمى هایى، از کار اخراج شده و شرایط مطلوب زندگى را از دست خواهند داد.

5. از آنجایى که یکى از وسایلى که دشمنان اسلام براى منحرف کردن جوانان در سراسر جهان به کار مى گیرند، همین وسایل ارتباطى و از جمله اینترنت مى باشد، از این رو، در مواقعى ممکن است افراد با وسوسه دیگران به گناه و کارهاى خلاف شرع کشیده شود.

نکته نهایى اینکه خانواده ها باید کاملا مواظب بوده و علاوه بر تربیت خوب فرزندان خویش و هدایت آن ها در نوع استفاده از وسایل ارتباطى نوین، محیط سالم و مطلوبى را براى جوانانشان فراهم کنند تا جوانان ما کانون گرم و صمیمى خانواده را بر هر جایگزین دیگرى ترجیح دهند.

(مترجم)

چکیده

این نوشتار در پى بررسى تأثیر روابط و ارتباط هاى شخصى در اتاق هاى گپ زنى بر گرایش هاى اینترنتى کاربران مى باشد. روان شناسان براى این پدیده به طور غیرمستقیم مفهوم «اعتیاد اینترنتى» را به کار برده اند. در این تحقیق دو ابزار گرایش هاى اینترنتى مورد استفاده قرار گرفته است: 1. مقیاس کمّى، که مبتنى بر صرف وقت در اتاق هاى گپ زنى و اینترنت مى باشد; 2. چهار طیف، که نگارندگان این مقاله براى بررسى میزان گرایش اینترنتى (IPS) توسعه داده اند. نتایج بررسى نشان مى دهد که میزان گرایش هاى اینترنتى به طور معنادارى با متغیرهاى روابط و ارتباطات شخص معینى همبسته است. علاوه بر آن، تحقیق حاکى از همبستگى قوى میان این عوامل و میزان گرایش اینترنتى در مقایسه با مقیاس هاى کمّى اعتیاد اینترنتى است.

این تحقیق همچنین تأثیر واسطى جنسیت، محل کنترل و اجتماعى بودن را بر رابطه میان اعتیاد اینترنتى و روابط شخصى اتاق هاى گپ زنى بررسى مى کند. جنسیت تأثیر واسطى شدید بر این روابط داشته است.

مقدّمه

مفهوم اعتیاد اینترنتى اخیراً به قاموس مسائل اجتماعى وارد شده است. مقدار زیاد وقتى که صرف انواع متفاوتى از فعالیت هاى اینترنتى نظیر اتاق هاى گپ زنى و گروه هاى بحث و گفتوگو مى شود، بر روابط اجتماعى، ازدواج، موفقیت هاى تحصیلى، کار، سلامتى و دیگر کارکردهاى اساسى زندگى تأثیر منفى مى گذارد. (یانگ، 1998، کینگ 1996)

با توجه به آنکه 80 درصد خانواده هاى آمریکایى از اینترنت استفاده مى کنند، اعتیاد اینترنتى به عنوان یک بیمارى همه گیر اجتماعى تلقّى مى شود. براى بررسى این مسئله، مرکز اعتیاد آن لاین،² اعتیاد اینترنتى را در 5 نوع طبقه بندى کرده است:

1. اعتیاد جنسى مجازى;³ اعتیاد به اتاق هاى گپ زنى بزرگسالان;

2. اعتیاد به روابط مجازى،⁴ رفاقت زنده که در اتاق هاى گپ زنى یا گروه هاى خبرى شکل مى گیرد. "Muds" جایگزین دوستى واقعى و خانواده مى شود.

3. اعتیاد به قماربازى وسواسى، اعتیاد به تجارت هاى وسواسى آن لاین;

4. بار سنگین اطلاعات تحقیق هاى فراوان در بانک هاى اطلاعاتى;

5. اعتیاد به مسابقه هاى کامپیوترى وسواسى یا جنبه هاى برنامه نویسى علم کامپیوتر.

تحقیق حاضر بیشتر حول نوع دوم اعتیاد، یعنى اعتیاد به روابط مجازى، دور مى زند و در مرحله نخست بر گرایش به ارتباط هاى الکترونیکى گپ زنى متمرکز است. این نوع مبادله یک نظام ارتباطى گروهى یا توده اى است که در آن کاربران اینترنتى پیام هاى نوشتارى رد و بدل مى کنند. مدت ارسال پیام هاى کامپیوترى مى تواند به طور آنى یا حتى زمان ارسال مبادله متن باشد ]فاصله اى زمانى میان ارسال و دریافت نباشد.[

جنبه اجتماعى ارتباطات اینترنتى، موضوع اعتیاد را براى تحقیقات جامعه شناختى، قابل بررسى کرده است. گفتنى است که هم اکنون تعداد قابل توجهى از تحقیقات تجربى و نظرى مربوط به این پدیده از چهارچوب هاى روان شناختى بهره مى جویند.

هدف این مقاله بررسى زمینه اى است که در آن عوامل اجتماعى که بر حسب متغیرهاى ارتباطى میان فردى باز نمود مى شود ـ در میان دانشجویان یک دانشگاه بزرگ با اعتیاد اینترنتى پیوند مى خورد. ما همچنین در صدد این هستیم تا مشخص کنیم که آیا جنسیت، محل کنترل و اجتماعى بودن افراد، میانجى روابط میان متغیرهاى ارتباطى و استفاده از اینترنت مى شود یا نه. این نوع تحلیل ها تحقیق حاضر را در نزدیک شدن آن به فهم پویایى هایى که لابه لاى پدیده به اصطلاح ـ اعتیاد اینترنتى قرار گرفته اند، نظام مندتر مى سازد. مطالعات قبلى در این موضوع در رویکرد روش شناختى شان بسیار توصیفى بوده اند و سعى نکرده اند به صورت تجربى و نظام مند شیوه اى را که در آن تنوع استفاده از اینترنت با عوامل اجتماعى یا روان شناسى اجتماعى تبیین مى شوند، توصیف کنند. ما معتقدیم که چنین تحلیل هایى، چشم اندازى از پدیده به اصطلاح اعتیاد اینترنتى ارائه خواهد کرد که از آنچه با چهارچوب هاى روان شناختى عرضه شده و هم اکنون بر بحث ها و تحلیل هاى مربوط به این موضوع سایه افکنده است، متفاوت مى باشد.

بررسى روان شناختى اعتیاد اینترنتى

روان شناسان اعتیاد اینترنتى را «اختلال اعتیاد اینترنتى» نام نهاده اند (IAD); اصطلاحى که اولین با آن را کلبرگ (1996) به کار برد. طبق نظر کلبرگ، اختلال اعتیاد اینترنتى زمانى وجود دارد که افراد کاهشى را در فعالیت هاى شغلى، علمى، اجتماعى، روابط کارى، روابط خانوادگى، مالى، روان شناختى یا فیزیکى تجربه مى کنند. کلبرگ اصطلاح موازى با اختلال اعتیاد اینترنتى را قماربازى بیمارگونه مى داند.

در یک مصاحبه آنلاین از 496 کاربر اینترنتى، یانگ (1998) دریافت که 80 درصد پاسخ دهندگان به اینترنت اعتیاد پیدا کرده اند. وى

نتیجه مى گیرد که مهم ترین عوامل کمک کننده به اختلال اعتیاد اینترنتى عبارتند از: استعداد یک فرد براى ایفاى نقش هاى متفاوت، طبیعت پنهانى ارتباط کامپیوترى و تصورات مربوط به گسترش روابط میان فردى معنادار. کلبرگ در تشخیص اعتیاد اینترنتى (مشابه با قماربازى افراطى و الکلیسم) از مقیاس هاى زیر استفاده مى کند:

1. احساس سرگرمى با اینترنت (به عنوان مثال، فکر کردن در مورد اتصال قبلى یا پیش بینى اتصال بعدى);

2. احساس اینکه به منظور کسب رضایت باید دقت زیادى را صرف اینترنت کرد;

3. تلاش هاى پى در پى ناموفق براى کنترل یا تقلیل یا توقف استفاده از اینترنت;

4. احساس بى قرارى، بدخلقى، افسردگى یا عصبانیت در هنگام تلاش براى کم کردن یا قطع استفاده در اینترنت;

5. باقى ماندن آنلاین بیشتر از آنچه برنامه ریزى شده بود;

6. احساس خطر نسبت به از دست دادن روابط شخصى، آموزش هاى شغلى یا فرصت هاى شغلى;

7. دروغ گفتن به اعضاى خانواده، دوستان و یا روان درمانگر براى مخفى نگه داشتن میزان اتصال به اینترنت;

8. به کارگیرى اینترنت به عنوان وسیله اى براى فرار از مشکلات. (یانگ 1998)

در یک مصاحبه آن لاین دیگر، از 185 کاربر اینترنتى که با راهنمایى برنر (1996) انجام گرفت، مشخص شد که 17 درصد از آنان (با صرف وقت 40 ساعت یا بیشتر در هفته) به اینترنت معتاد شده اند. این مصاحبه گویاى آن بود که تقریباً نیمى از پاسخ دهندگان به عنوان یک پیامد استفاده آن لاین آثار نامطلوبى را در کارشان تجربه کرده اند. 10 درصد نیز به دلیل استفاده آنلاین، دچار مشکلات کارمندى و مانند آن شده بودند.

در گزارش کجاک (Cojac) میان مقدار زمان استفاده روزانه از اینترنت و میانگین ساعات خواب شبانه رابطه معکوسى وجود دارد. این تحقیق روشن مى سازد که استفاده از اینترنت بر الگوهاى خواب اثر مى گذارد; پیامدى که در مورد انواع دیگر اعتیادها، همچون اعتیاد الکلى و مواد مخدر نیز رایج است.

ایده مشترکى که در اغلب این مطالعات وجود دارد این است که اعتیاد اینترنتى تحت تأثیر کنش هاى متقابل اجتماعى قرار گرفته است. اما هیچ یک از مطالعات صورت گرفته، شیوه اى را که در آن اختلال اعتیاد اینترنتى با عوامل اجتماعى همبسته مى شود، به طور تجربى بررسى نکرده اند. علاوه بر آن، هیچ یک از تحقیقات پیشین از چهارچوب هاى مفهومى که ماهیت جامعه شناختى یافته هاى آنان را تبیین کند، بهره نجسته اند.

هدف ما در بخش بعدى مقاله آن است که برخى از جنبه هاى ارتباطات کامپیوترى را که مى تواند به عنوان زمینه اى براى کشف استفاده افراطى از اینترنت از نقطه نظر جامعه شناختى عمل کند، مورد بررسى قرار دهیم.

زمینه جامعه شناختى اعتیاد اینترنتى

بر خلاف فرضیه هاى قبلى، که بى الگویى ساخت اینترنت، به ویژه اتاق هاى گپ زنى، یک بستر بى هنجارى به وجود مى آورد که در آن افراد کمتر ملزمند رفتار انحرافى را به نمایش بگذارند و روابط میان فردى ظریف و سطحى مى باشد، تحقیقات اخیر نشان مى دهند که وسایل ارتباطى الکترونیکى همانند «اتاق هاى چت» طبق استانداردهاى اجتماعى سازمان یافته اند (Bellamy & Hanowicz, 1998) و روابط نوع دوستانه در آن ها معمول است. (Parks,1995)

در حقیقت، ویژگى هاى اجتماعى اتاق هاى گپ زنى مى تواند پیشینه ها و مقدمات اصلى تولید به اصطلاح ـ رفتار اعتیاد آور باشد.

)yong 1996; Suler 1996; King 1998(

ویژگى هاى ارتباطات اینترنتى که جاذبه اجتماعى آن را گسترش مى دهند عبارتند از:

1. افراد دسترسى آسان و قابل انعطافى دارند; یعنى مى توانند تا 24 ساعت در روز ارتباط برقرار کنند.

2. اینترنت میزان پتانسیل شبکه هاى اجتماعى را افزایش مى دهد. (Wellman 1996).

3. افراد براى نمایش «خود» تقریباً احاطه کامل دارند و مى توانند جنبه هایى از خود را خلق و حفظ کنند که ممکن است در موقعیت هاى چهره به چهره ارائه آن مشکل باشد. ارتباطات الکترونیکى ویژگى هاى مهم افراد همچون جنسیت، نژاد، سن، معلولیت و مانند آن را بهبود مى بخشند. این ویژگى ها ممکن است بر شکل گیرى روابط اجتماعى در برخوردهاى چهره به چهره اثر نامطلوب بگذارد; همان چیزى که کینگ (1998) آن را به عنوان جنبه حساس ارتباطات اینترنتى بیان مى کند. در این شیوه، فرد مى تواند در عرضه خود، بسیار گزینشى عمل کند. این امر حس عضویت گروهى را ارتقا مى بخشد; چیزى که تنها بر تلقّى هاى طرف مقابل بستگى دارد.

4. هویت مخفى افراد بر آنان امکان مى دهد مکاتباتى را رد و بدل کنند که در وضعیت هاى چهره به چهره متداول بر انتقال آن ها چندان مایل نیستند.

5. اینترنت به افراد اجازه مى دهد از مرزهاى جغرافیایى عبور کنند. همچنین توان مردم را براى مشارکت در ایده هایى که برایشان مهم است گسترش مى دهد. (کینگ، 1998)

موارد مزبور و نیز عوامل دیگر ممکن است ارتباطات اینترنتى را براى برخى از افراد، که در ادبیات روان شناسى امروزى به عنوان معتادان اینترنتى نامیده مى شوند، بسیار جذاب کند. در جایى که نمادهاى ارتباطى رایج حضور ندارند، اینترنت وضعیت کاملا متفاوتى را براى ارتباطات الکترونیکى میان فردى فراهم مى آورد و به افراد امکان مى دهد در روابط متقابلى درگیر شوند که در مقایسه با محیط هاى چهره به چهره سنتى، آزادانه تر است.

حساس کردن فضاى ذهنى

با توجه به وضعیت نوظهور دانش تجربى و نظرى نسبت به ارتباطات اینترنتى در جامعه شناسى، بیان چهارچوب هایى که مى تواند براى پدید آوردن تصورات جامعه شناختى در تحقیقات اینترنتى استفاده شود بسیار مفید خواهد بود. در عین حال که هدف عمده مقاله حاضر کشف ساخت همبسته عوامل ارتباطى اینترنتى است، ما به اصول نظریه کنش متقابل نمادین⁵ اشاره کرده و از آن ها به عنوان مفاهیم حساس در تحلیل داده ها بهره خواهیم جست.

از دیدگاه جامعه شناختى، «هویت» از تأثیر متقابل میان اتخاذ نقش دیگران در یک موقعیت معین (جایى که فرایند اتخاذ نقش دیگرى تحت تأثیر نمادهاى موجود در موقعیت هاى اجتماعى است) و کنش هاى متقابل اجتماعى پدید مى آید. این بافت موقعیتى به طور نمادین توسط افراد تعریف شده است. (مید، 1934) جایى که نمادهاى اطلاعاتى متداول غایبند، اینترنت فضاى موقعیتى کاملا متفاوتى براى نمایش خود ارائه مى کند که به نوبه خود ممکن است در شکل گیرى هویت تأثیر بگذارد.

در جامعه شناسى، هویت زیر مجموعه اى از «خود» تلقّى مى شود; یعنى خود از چندین هویت تشکیل شده که ظهور یک هویت معین مشروط به مقتضیات یک موقعیت اجتماعى است. به نظر استرایکر هویت ها طبق یک سلسله مراتب کنار هم قرار مى گیرند و پویایى هاى یک موقعیت اجتماعى است که هویت خاص یا هویت هاى دیگر را فرا مى خواند. هنگامى که مردم نقش هاى خویش را هماهنگ مى کنند، سلسله مراتب اصلى، هویت هایى را تعیین مى کند، که نقش هاى دیگران را تفسیر کرده و پاسخ مى دهند... زمانى که یک وضعیت کنش متقابل از چارچوب ساختارى جدا مى افتد یا این چارچوب هاى ساختارى نامشخص اند، افراد در انتخاب هویتشان اختیارات بیشترى خواهند داشت. (ترنر، 1998)

نکته مهمى که مى خواهیم با مفهوم سلسله مراتب هویت به آن تأکید کنیم این است: زمانى که به طور همزمان عوامل افزایش دهنده جاذبه اینترنت و این ایده را که اینترنت وضعیتى است داراى چارچوب ساختارى، مورد توجه قرار دهید همچنان که استرایکر توصیف کرده اینترنت مى تواند به عنوان زمینه اى کارآمد تلقّى شود که در آن هویت مى تواند بسیار سریع توسط افراد کنترل شود. این شرایط به ویژه براى نمایش دادن «خود ایده آل» مناسب است. در چنین محیط اجتماعى به منظور نمایش خود براى دیگران در مقایسه با وضعیت هاى چهره به چهره تعداد کمى علایم نمادین لازم است. (گافمن، 1959)

این ویژگى یکى از ویژگى هاى مهم جامعه شناختى ارتباطات الکترونیکى است. افراد ممکن است به طور مؤثرى نه فقط یک یا دو، بلکه هر مقدار که در ضمیرشان وجود دارد از خود هویت نشان دهند. به عبارت دیگر، «خود» مى تواند در این محیط بیشتر از وضعیت هاى چهره به چهره، نظام مند و کامل تر عرضه شود. علاوه بر این، هویت بیشتر در کنترل افراد است و بر خلاف زمینه اجتماعى، به فرد احساس بالاترى از کنترل خود یا رضایت خاطر اعطا مى کند. به هر حال، فرایندهایى که در لابه لاى این عوامل نهفته اند اجتماعى اند; زیرا هویت هایى که افراد در محیط ارتباطات الکترونیکى از خود بروز مى دهند همچنان با انتظارات دیگران پیوند خورده است. والتر (1996) در بیانیه خود راجع به بازخورد ارتباطات بر روى اینترنت بر این ایده تأکید مىورزد: «مؤلفه دیگر مدل، بازخورد، نشان مى دهد هنگامى که کاربران به نمایش هاى نسبى و گزینشى هر کدام پاسخ متقابل مى دهند، این نوع خودنمایى برتر و احساس ایده آل هر کدام از طرفین را در یک سطح بالاترى درشت مى کند.»

تأثیر واسطى جنسیت

مردان و زنان داراى وضعیت هاى فرهنگى متفاوتى مى باشند که ممکن است شیوه اى که وضعیت ارتباطات الکترونیکى را تعریف مى کنند تحت تأثیر قرار دهد. ویژگى هاى جنسیتى ابزار اولیه اى هستند که ما از طریق آن ها خود و دیگران را تفکیک و تعریف مى کنیم. ویژگى هاى جنسیتى اطلاعات اساسى در مورد اینکه چگونه کنش هاى متقابل با دیگران را کنترل کنیم و واقعیت اجتماعى را سامان دهیم در اختیار ما مى گذارند. (اوربین، 1998)

جنسیت به عنوان یک ساخت اجتماعى هیچ گاه به طور نظام مند در تحقیقات مربوط به اعتیاد اینترنتى بررسى نشده است. هدف ما  ارزیابى زمینه اى است که در آن، جنسیت میان به اصطلاح اعتیاد اینترنتى و عوامل ارتباطات اینترنتى پیوند برقرار مى سازد.

با این همه، ویژگى هاى ساختارى اتاق هاى گفتوگو ممکن است به عنوان وسایل اغفال کننده قدرتمندى عمل کنند. از دیدگاه جامعه شناختى افرادى که از اتاق هاى گفتوگو زیاد استفاده مى کنند ممکن است به عوامل ارتباطى همچون برقرارى روابط دوستانه در اتاق هاى گپ زنى اهمیت فراوان قایل باشند، بر خلاف افرادى که کمتر از این اتاق ها استفاده مى کنند. آن ها ممکن است بیشتر مایل باشند اتاق هاى گپ زنى را مکان هایى تعریف کنند که بر احساسات و عواطف تأکید مى شود; یعنى روابط شخصى مهم است، افراد در آنجا شنوندگان خوبى اند و از این قبیل. به دلیل آنکه در فضاى اینترنتى کارهاى بسیارى مى توان در قالب روابط میان فردى انجام داد، حدس مى زنیم افرادى که اوقات زیادى پاى اتاق هاى گپ زنى صرف مى کنند آدم هاى نسبتاً خوش مشربى باشند. ما این فرضیه را با بررسى تأثیر واسطى جهت گیرى اجتماعى بودن افراد بر روابط میان میزان گرایش اینترنتى (اصطلاحى که به جاى اعتیاد اینترنتى به کار خواهیم گرفت) و عوامل متنوع مربوط به ارتباطات اجتماعى پى مى گیریم.

آزادى که اینترنت براى خودنمایى فراهم مى کند گویاى آن است که افراد مذکور احتمالا داراى اعتماد به نفس و عزت نفس معمولى هستند. این ایده از طریق ملاحظه تأثیرى که محل کنترل بر همبستگى گرایش اینترنتى و متغیرهاى ارتباطى متنوع دارد بررسى مى شود.

پرسش هاى تحقیق

بنابر ایده هایى که در بحث هاى نظرى مطرح شد، این تحقیق تلاش خواهد کرد همبستگى میان اتاق هاى گپ زنى و استفاده از اینترنت و مقیاسى که گرایش اینترنتى را مى سنجد با خصوصیات ذیل در مورد افراد بررسى کند:

1. تلقّى هاى مربوط به روابط شخصى که در اینترنت شکل مى گیرد; 2. تلقّى ها از فرایندهاى ارتباطات اتاق هاى گپ زنى; 3. محل کنترل (که جایگزین سنجش اعتماد به نفس و اطمینان است.)

اجتماعى بودن

میان افرادى که بر حسب دلیل استفاده شان از چت روم ها به دو دسته «استفاده کنندگان کم» و «استفاده کنندگان زیاد» تقسیم مى شوند، تفاوت هایى وجود دارد. مردان و زنان داراى جهت گیرى هاى فرهنگى متفاوتى هستند که ممکن است بر شیوه اى که محیط هاى ارتباطات الکترونیکى را تعریف مى کنند تأثیرگذار باشد. این تفاوت ها به نوبه خود بر ماهیت همبستگى میان مقیاس هاى اعتیاد اینترنتى و رابطه شخصى و عوامل ارتباطى که در بالا ذکر شد ـ اثر مى گذارد. این تحقیق زمینه اى را مطالعه خواهد کرد که جنسیت واسطه این روابط است و در هیچ کدام از مطالعات پیشین اعتیاد اینترنتى به آن توجهى نشده است.

روش شناسى

داده هاى این تحقیق از 114 دانشجوى فارغ التحصیل و دوره کارشناسى یک دانشگاه نسبتاً بزرگ در میشیگان در بین ماه هاى آوریل تا ژوئن 1998 انتخاب گردید. دانشجویان دوره کارشناسى از یک کلاس فنى ثبت نام گردیدند که به مطالعات بنیادى در دانشگاه مى پردازند. بدین ترتیب، جمعیت نمونه نشان دهنده طیف گسترده اى از برنامه ها و جهت گیرى هاى شغلى دانشجویان دوره کارشناسى در دانشگاه است. جمعیت نمونه کامل از میان دانشجویانى انتخاب گردید که خودشان را به عنوان کاربران چت روم معرفى کرده اند. همه دانشجویان فارغ التحصیل در برنامه چند رشته اى ثبت نام کرده اند. هر دانشجو یک پرسش نامه 104 گزینه اى پر کرد که تنوع عوامل استفاده از اتاق هاى گپ زنى را مى سنجید.

خلاصه ساختار جمعیتى مورد مطالعه بدین صورت است:

میانگین سنى: 94/20 13                                /4= S

گرایش اینترنتى (IP)

موضوع اساسى این مقاله این است که اصطلاح اعتیاد اینترنتى، آنچنان که روان شناسان اظهار کرده اند، طرحى است که به لحاظ تجربى تأیید نشده است. در نتیجه، در مقاله حاضر براى توصیف چنین افرادى از اصطلاح گرایش اینترنتى بالا استفاده مى شود. چهار گزینه ذیل براى سنجش گرایش اینترنتى به کار مى رود:

1. من بیشتر به جاى کارهایى که قبلا عادت داشتم، از اینترنت استفاده مى کنم.

2. دیگران (از جمله دوستان و خویشاوندان) از اینکه وقت زیادى صرف اینترنت مى کنم شکایت مى کنند.

3. خویشاوندانم از صرف وقت زیاد روى اینترنت ممانعت مى کنند.

4. صرف وقت زیاد در اینترنت بر فعالیت علمى و کارى من تأثیر گذاشته است.

هر کدام از گزینه هاى بالا از مقیاس طیف لیکرت پنج نقطه اى بهره مى گیرد که دامنه طبقه بندى پاسخ ها، از غیر موافق تا موافق کشیده مى شود. این 4 گزینه با همدیگر محاسبه مى شوند تا میزان گرایش اینترنتى را تشکیل دهند.

قابلیت اطمینان مقیاس لیکرت 74 است. مقدار امتیازهاى کسب شده براى این نمونه عبارت است از میانگین 4/19 و میانه 7/18.

در این بررسى، گرایش اینترنتى بالا به عنوان امتیاز بالاتر از 11 در نظر گرفته شده است. (18= nیا 16% از جمعیت نمونه.) با توجه به مفهومى که در ادبیات مربوط به اعتیاد اینترنتى ارائه شد، این مقیاس اعتبار بالایى را نشان مى دهد. به منظور مقایسه میان کاربران «معتاد» و «غیر معتاد»، میزان گرایش اینترنتى در دو دسته کدگذارى شد. امتیازات بین 4 تا 11 شامل گرایش اینترنتى پایین است. این گروه 96 مورد یا حدود 84% جمعیت نمونه را در بر مى گیرد. امتیازات بین 12 تا 19 شامل گرایش اینترنتى بالاست. 18 مورد یا حدود 16% از جمعیت نمونه در این گروه قرار مى گیرند.

روش دیگر براى سنجش گرایش اینترنتى، محاسبه مقدار ساعاتى است که افراد در هفته صرف اتاق گپ زنى و اینترنت به طور کلى مى کنند. تحقیق ما هر دو متغیر را در برمى گیرد. همبستگى میان دو متغیر عبارت است از: ( (P=0075. این همبستگى بسیار شدید نشان مى دهد که هر دو متغیر ساخت یکسانى را مى سنجند; یعنى صرف وقت روى اینترنت. با این همه، این مقاله براى هر کدام از متغیرها داده هاى خاصى جمع آورى خواهد کرد. همبستگى میان صرف وقت در اتاق گپ زنى و اینترنت با میزان گرایش اینترنتى به ترتیب عبارت است از: (P=00) 225, (P=00) 342.

روابط شخصى

گزینه هاى ذیل براى سنجش احساسات مربوط به روابط شخصى در اتاق هاى گپ زنى به کار مى روند:

1. روابط شخصى که من در اتاق هاى گپ زنى به دست آورده ام به همان اندازه روابطى که در بیرون به دست مى آورم اهمیت دارند. (Perform)

2. برقرارى ارتباطات در اتاق هاى گپ زنى براى من آسان است. (Easyforms)

3. احساس مى کنم مى توانم به افرادى که از طریق اتاق هاى گپ زنى ارتباط برقرار کرده ام اعتماد کنم. (Confide)

4. من به افرادى که از طریق اتاق هاى گپ زنى رابطه برقرار کرده ام کاملا احساس نزدیکى مى کنم. (Feelclose)

5. خیلى متعهدم روابط اتاق هاى گپ زنى را حفظ کنم. (Commitment)

6. من تقریباً به طور فورى در اتاق هاى گپ زنى ارتباط برقرار مى کنم. (Formper)

احساسات مربوط به ارتباطات اینترنتى عبارتند از:

1. در ارتباطات اینترنتى احساس راحتى مى کنم. (Comfortable)

2. در اتاق هاى گپ زنى به راحتى مى توان به احساسات خود تأکید کرد. (Feeling)

3. برقرارى ارتباط در اتاق هاى گپ زنى براى من آسان تر از برقرارى ارتباط چهره به چهره است. (Listeners)

4. افراد اتاق هاى گپ زنى نسبت به مردم بیرون شنوندگان خوبى هستند. (Easycom)

5. افرادى که با اینترنت با آن ها گفتوگو کرده ام، مرا بیشتر از مردم بیرون قبول دارند. (Accepting)

6. تعامل با افراد در اتاق هاى گپ زنى تصور متفاوتى از «خود» به من مى دهد. (Self)

7. افراد اتاق هاى گپ زنى به اندازه همان افرادى که ارتباط چهره به چهره با آن ها دارم دوست داشتنى اند. (Friendly)

اجتماعى بودن

اجتماعى بودن توسط یک مقیاس هفت گزینه اى طیف لیکرت که از «موافق» تا «مخالف» کشیده مى شود، مورد سنجش قرار مى گیرد. این طیف را هانویکز (Hanowicz) و بلامى (Bellamy) ترسیم کرده اند. از 7 تا 50 با میانگین 2/26 و میانه 27 مى باشند. اعتمادپذیرى آلفا عبارت است از 72/0 و محل کنترل 3 LOC.

محل کنترل (روتر، 1996) یک متغیر جهت گیرى شخصیتى است که چگونگى نسبت دادن پیامدهاى مربوط به کنش هاى افراد را توصیف مى کند. افرادى که خودشان را به عنوان کسانى مى دانند که مى توانند پیامدهاى کنش خود را کنترل کنند، به عنوان «درونى ها» شناخته مى شوند، و کسانى که بیشتر باور دارند که رخدادها بیرون از کنترل آن هاست، در گروه «بیرونى ها» قرار مى گیرند. محل کنترل با یک

مقیاس 10 گزینه اى سنجیده مى شود که توسط برگر طرح شده و از طیف 7 نقطه اى که از «کاملا موافق» تا «کاملا مخالف» کشیده مى شود، تشکیل شده است. امتیازها از 24 تا 80 با میانگین 1/49 و میانه 51 هستند.

امتیازهاى بالاتر نشان دهنده جهت گیرى درونى است. قابلیت اعتماد آلفا 62 مى باشد.

نتایج

گرایش اینترنتى و روابط شخصى

همبستگى میان میزان گرایش اینترنتى و متغیرهاى مزبور، شیوه اى است که به وسیله آن مى توان تعیین کرد آیا افراد با سطح گرایش اینترنتى بالا نسبت به روابط شخصى، اهمیت فراوانى قایلند یا خیر. داده هاى جدول 1 گویاى آن است که میزان گرایش اینترنتى به طور معنادارى، با پنج هفتم متغیرهاى رابطه شخصى، همبستگى مثبتى دارد. در این تحقیق، کاربران اینترنتى که اظهار کردند صرف وقت در اتاق هاى گفتوگو روى زندگى شخصى و اجتماعى شان اثر منفى گذاشته است، به احتمال زیاد اظهار مى کنند که آن ها در اتاق هاى گپ زنى رابطه برقرار کرده اند، این رابطه را به آسانى به دست آورده اند، به افرادى که با آن ها رابطه برقرار کرده اند اعتماد مى کنند، و این روابط با سطحى از صمیمیت و تعهد همراه است. لکن این همبستگى تا حدى ضعیف است. این مسئله به طور محدود (اما به لحاظ آمارى معنادار) ایده ما را، که افراد براى روابط شخصى اهمیت فراوانى قایلند، تأیید مى کند.

نتایج جدول 1 روشن مى سازد که (دست کم در این نمونه) میزان گرایش اینترنتى از احساسات میان فردى بیشتر قابل پیش بینى است تا از ابزارهاى کمّى اعتیاد اینترنتى. جالب اینکه میزان گرایش اینترنتى به طور معنادارى با متغیرهاى هر دوى ( Chathour &nethour) همبستگى دارد. این امر تلویحى این احتمال را مى رساند که ارزیابى روان شناسانه اجتماعى از گرایش اینترنتى ساخت متفاوتى از ابزارهاى کمّى را مى سنجد.

اگر اعتیاد اینترنتى شبیه انواع دیگر اعتیاد، مانند اعتیاد به قماربازى و اعتیاد به الکل، باشد مى توان انتظار داشت که به طور معنادار و منفى با متغیرهایى که جنبه هاى اعتماد به نفس (همچون محل کنترل) را مى سنجند همبسته است. به عبارت دیگر، هر چه اعتیاد بیشتر باشد، اعتماد به نفس کمتر است. به دلیل آنکه محل کنترل یک وسیله سنجش جایگزین اعتماد به نفس و عزت نفس است، انتظار مى رود میان گرایش اینترنتى و محل کنترل همبستگى بالایى وجود داشته باشد. اما هیچ یک از ابزارهاى اعتیاد به طور معنادارى با محل کنترل همبسته نیستند. در عوض، همبستگى معنادار میان عامل گرایش اینترنت و عامل اجتماعى مشاهده مى شود و این ایده را که «بیشتر چیزهایى که برچسب اعتیاد اینترنتى خورده اند، ممکن است در واقع، اعتیاد نباشند» تأیید مى کند.

البته این بدین معنا نیست که اعتیاد اینترنت حقیقى وجود ندارد، بلکه تنها بدین معناست که اعتیاد اینترنتى ممکن است شکل اعتیادهاى دیگر «سنتى تر» را به خود نگیرد و ممکن است کاربرد اعتیاد در شکل ارتباطات اجتماعى جدید عجولانه باشد.

جدول 1: همبستگى میان گرایش اینترنتى، اجتماعى بودن، محل کنترل و متغیرهاى روابط شخصى براى کل جمعیت

عوامل مستقل	Perform	Easyform	Confide	feelclose	Commitment	Listen	Formper	LOC	SOC
گرایش اینترنتى	**242/	**199/	*174/*	165/	*175/	008/ـ	137/	124/ـ	070/
ساعت چت	059/	130/	130/	093/	057/	001/	040/ـ	089/ـ	002/ـ
ساعات صرف شده پاى اینترنت	119/	168/	132/	105/	058/	017/	013/ـ	079/ـ	043/
اجتماعى بودن	043/	069/	022/	031/	054/	054/	000/ـ	ـ	0325/
محل کنترل	126/ـ	146/ـ	**268/ـ	134/ـ	**243/ـ	052/	*313/ـ	**325/	ـــ

N=114

P<.05*

P<.00**

گرایش اینترنتى و ارتباطات اتاق هاى گپ زنى

از جدول 2 (هنگامى که با متغیرهاى شخصى در جدول 1 مقایسه مى شود) روشن مى شود که براى جمعیت به مثابه یک کل، میان عوامل اعتیاد متغیرهاى ارتباطى، روابط معنادار چندانى وجود ندارد. داده هاى جدول 2 نشان مى دهد که همبستگى معنادار آمارى و نسبتاً قوى میان میزان گرایش اینترنتى و این تلقّى که مردم بیشتر مورد پذیرش قرار مى گیرند ونیز این تلقّى که ارتباط با افراد در اتاق هاى گفتوگو آسان تر است، وجود دارد. هر دوى این تلقّى ها در مقایسه با روابط چهره به چهره است. این کشف، کشف مهمى است; زیرا نشان مى دهد که اعتیاد به اصطلاح ـ اینترنتى، کارکرد عوامل اجتماعى است. این امر باور ما را تأیید مى کند که تحلیل هاى جامعه شناسانه از کاربرد اینترنت، جایگزین مفهومى اساسى براى چارچوب هاى روان شناختى است.

جدول 2: همبستگى میان گرایش اینترنتى، اجتماعى بودن، محل کنترل و متغیرهاى ارتباطى براى کل جمعیت

عوامل مستقل	Comfortable	liseners	Feeling	Easycom	Accepting	Self	Friendly
گرایش اینترنتى	/047	/008	/085*	/231**	/265	/153	-/058
ساعت چت	*160	001/	*195/	044/	135/	119/	154/
ساعات صرف شده پاى اینترنت	091/	017/	127/	057/	139/	137/	013/
اجتماعى بودن	*158/	054/	012/	040/ـ	020/ـ	014/	075/
محل کنترل	*171	052/	008/	156/ـ	*178/ـ	062/ـ	027/

N=114

P<.05*

P<.00**

تأثیر واسطى جنسیت

پس از بررسى همبستگى میان متغیرهایى که در جدول هاى 1 و 2 ارائه شد، ما مى توانیم در بین مردان و زنان زمینه اى را مشخص کنیم که در آن جهت گیرى هاى فرهنگى جنسیت بر ماهیت و شدت همبستگى ها میان مقیاس هاى گرایش اینترنتى و عوامل ارتباطى فردى اثر مى گذارد.

جداول 3 و 4 همبستگى میان اعتیاد و روابط شخصى را به ترتیب براى مردان و زنان نشان مى دهند. در مقایسه داده هاى هر کدام از این جداول، تفاوت هاى قابل ملاحظه اى به چشم مى خورد. شدت و معنى روابط میان میزان گرایش اینترنتى و عوامل رابطه فرد در هر دسته (مرد و زن) متفاوت است. به عنوان نمونه، زنان میان میزان گرایش اینترنتى و کاربرانى که احساس مى کنند روابطى که در اتاق هاى گفتوگو شکل گرفته به همان اندازه روابط بیرونى مهم است، در مقایسه با مردان همبستگى نسبتاً شدید (و به لحاظ آمارى معنادار) از خود نشان مى دهند. از سوى دیگر، مردان در مقایسه با زنان همبستگى بسیار معنادار میان میزان گرایش اینترنتى و این تلقّى ها که برقرارى روابط در اتاق هاى گپ زنى آسان تر از وضعیت هاى چهره به چهره است، از خود نشان مى دهند. ثانیاً، همبستگى میان مقیاس هاى کمّى اینترنتى شدید است و همبستگى بین جمعیت نمونه زنان در مقایسه با جمعیت نمونه مردان بسیار شدیدتر. ثالثاً، به لحاظ آمارى همبستگى هر کدام از مقیاس هاى اعتیاد اینترنتى با محل کنترل در میان زنان وجود دارد، ولى در میان مردان وجود ندارد. به عبارت دیگر، داده ها نشان مى دهند زنانى که به ارتباطات رسانه هاى کامپیوترى استعداد دارند، بیشتر جهت گیرى بیرونى دارند (یا به یک معنا اعتماد به نفس پایینى دارند)، اما این در مورد مردان صدق نمى کند. همچنین همبستگى ها (گرچه از نظر آمارى معنادار نیستند) میان عوامل اعتیاد کمّى و اجتماعى بودن زنان مشاهده مى شود. این امر نشان مى دهد زنانى که اجتماعى ترند بیشتر از مردان به ارتباطات الکترونیکى کشیده مى شوند. داده هاى جداول 5 و 6 به همبستگى هاى میان عوامل مستقل و تلقّى ها نسبت به ارتباطات اتاق گفتوگو مربوط است. بار دیگر تفاوت هاى همبستگى چشمگیرى میان مردان و زنان وجود دارد. بیشترین تفاوت ها در متغیرهاى برقرارى ارتباط آسان، مورد پذیرش واقع شدن و گرایش اینترنتى یافت مى شود. یافته ها نشان مى دهند هر چه امتیاز گرایش اینترنتى در میان مردان بالا باشد، آنان بیشتر احساس مى کنند که برقرارى ارتباط در محیط هاى الکترونیکى آسان تر از محیط هاى چهره به چهره است و مردم در محیط هاى اینترنتى آنان را بیشتر از محیط هاى بیرونى قبول مى کنند. همبستگى این متغیرها در مورد زنان بسیار ضعیف است.

اگر ما بتوانیم فرض کنیم راحتى مکاتبات بازتاب کننده تعهد ارتباط باشد، پس این یافته ظاهراً با یافته هاى هرینگ (Herring,1993) برابرى مى کند. یافته هاى هرینگ روشن مى ساخت زنان کمتر از مردان در گروه هاى گفتوگوى اینترنتى شرکت مى کنند. مشابه با یافته هایى که به روابط شخصى مربوط است، زنان همبستگى هاى شدیدترى میان مقیاس هاى کمّى اعتیاد در مقایسه با مردان از خود نشان مى دهند.

جدول 3: همبستگى میان گرایش اینترنتى، اجتماعى بودن، محل کنترل و متغیرهاى روابط شخصى براى جمعیت مردان

عوامل مستقل	Perform	Easyform	Confide	feelclose	Commitment	Listen	Formper
گرایش اینترنتى	187/	**289/	189/	*239/	181/	060/ـ	076/
ساعات چت	130/ـ	114/	028/	105/	036/	034/ـ	183/ـ
ساعات صرف شده پاى اینترنت	119/	*168/	132/	105/	058/	017/	013/ـ
اجتماعى بودن	081/	043/ـ	024/ـ	031/	068/	083/	015/ـ
محل کنترل	074/ـ	114/ـ	**308/ـ	179/ـ	**243/ـ	**308/ـ	179/ـ

N=67

P<.05*

P<.00**

جدول 4: همبستگى میان گرایش اینترنتى، اجتماعى بودن، محل کنترل و متغیرهاى روابط شخصى براى جمعیت زنان

عوامل مستقل	Perform	Easyform	Confide	feelclose	Commitment	Listen	Formper
اعتیاد	**348/	056/	225/	090/	174/	169/	203/
ساعات چت	*301/	201/	*267/	109/	189/	182/	148/
ساعات صرف شده پاى اینترنت	**491/	*247/	**358/	*246/	*305/	234/	112/
اجتماعى بودن	041/ـ	*270/	111/	027/	024/	084/ـ	026/
محل کنترل	041/ـ	214/ـ	191/ـ	112/ـ	110/ـ	075/ـ	**339/ـ

N=46

P<.05*

P<.00**

دلایل استفاده از چت روم ها

همچنان که در چارت 2 مى توان مشاهده کرد، افراد در این نمونه، به خصوص در مرحله نخست، هنگامى از چت روم ها استفاده مى کنند که خسته بوده و دنبال فردى هستند تا با او گفتوگو کنند. تقریباً بیش از 50 درصد از پاسخ دهندگان اعلام کردند که از چت روم ها براى ملاقات با افراد و اهداف بازآفرینانه استفاده مى کنند.

جدول 5: همبستگى میان گرایش اینترنتى، اجتماعى بودن، محل کنترل و متغیرهاى ارتباطى براى جمعیت مردان

عوامل مستقل	Comfortable	liseners	Feeling	Easycom	Accepting	Self	Friendly	comeas
گرایش اینترنتى	029/	060/ـ	082/	289/	**374/	169/	047/ـ	032/
ساعات چت	062/	043/	119/	114/	099/	112/	035/	029/ـ
ساعات صرف شده پاى اینترنت	016/	033/ـ	094/	122/	091/	677/	169/ـ	052/
اجتماعى بودن	069/	083/	073/ـ	043/ـ	089/ـ	022/ـ	005/ـ	032/ـ*
محل کنترل	182/	082/	053/	114/ـ	134/ـ	027/	060/	112/ـ

N=67

P<.05*

P<.00**

جدول 6: همبستگى میان گرایش اینترنتى، اجتماعى بودن، محل کنترل و متغیرهاى ارتباطى براى جمعیت زنان

عوامل مستقل	Comfortable	liseners	Feeling	Easycom	Accepting	Self	Friendly	comeas
گرایش اینترنتى	066/	169/	095/	056/	132/	166/	057/ـ	026/
ساعات چت	245/	182/	*289/	201/	184/	140/	*282/	139/
ساعات صرف شده پاى اینترنت	175/	175/	180/	*247/	190/	*246/	*236/	210/
اجتماعى بودن	*279/	084/ـ	157/	*270/	080/	060/	236/	154/
محل کنترل	157/	075/	ـ097/	082/	237/ـ	213/ـ	040/	030/

N=46

P<.05*

P<.00**

چارت 1

این نمودار میزان و نوع استفاده از اینترنت را براى کاربران نشان مى دهد.

N=113

47/52 52/47 11/89 22/77 77/22 55/ 44 11/ 87 15/ 84 8/ 91 39/60

چارت 2

میزان استفاده از اینترنت با گرایش اینترنتى پایین

N= 96

44/55 44 / 55 14/ 85 80/ 19 78/ 22 53/ 47 9/ 90 13/ 86 7/ 92 40/ 60

توصیف چارت

Meeti= ارتباط با مردم Bored=خستگى  Lonel= تنهایى Recre= بازآفرینى Sex= جنس

Pers= داشتن یک نگاه متفاوت از خودم STT=  در جستوجوى کسى که با من سخن بگوید

STL= تا کسى به حرف هاى من گوش فرا دهد Difper=نگاه متفاوت داشتن در مورد چیزها به طور کلى

To ex=فرصتى براى بیان اینکه در مورد اشیا به طور کلى چگونه مى اندیشم

بر خلاف انتظارت سابق و کنونى، در این مطالعه، همان گونه که از طریق این چارت ها آشکار مى شود، درصد کمى از دانشجویان از چت روم ها براى اهداف جنسى استفاده مى کنند.

دلایل استفاده از چت روم ها طبق گرایش اینترنتى

آن گونه که در چارت هاى 3 و 4 مشاهده گردید، افرادى که به عنوان اشخاصى با گرایش اینترنتى بالا مشخص شده اند، در عواملى که در ذیل مى آید، در مقایسه با آن هایى که از گرایش اینترنتى پایینى برخوردارند، متمایز مى شوند: باز آفرینى، تنها بودن و داشتن کسى که با او صحبت کند یا به سخنانش گوش فرا دهد. طیف گسترده اى از افراد با گرایش اینترنتى بالا باز آفرینى را به عنوان دلیل براى رفتن به اتاق هاى گپ زنى ذکر کرده اند. در حالى که در میان کاربران غیر معتاد عکس آن دیده شد. یافته ها بر حسب درصدها کاملا نقطه مقابل دلیل بى کسى است.

یک یافته بسیار مهم این است که افراد با گرایش اینترنتى بالا بر خلاف افرادى که از گرایش اینترنتى پایین برخوردارند، اظهار کرده اند: دلیل استفاده آن ها از اتاق هاى گپ زنى این است که مى خواهند کسى به حرف هایشان گوش دهد. این امر نشان مى دهد دو جمعیت براى استفاده از اینترنت اهداف اینترنتى تقریباً متفاوتى دارند. براى انسان هاى اندیشمند گوش سپردن به حرف هایشان موضوع بسیار مهمى

است و شاید شدیدترین عامل براى مکاتبه کردن باشد. گوش فرادادن به افراد کمک مى کند به مسائل شخصى شان بیشتر مطلع شوند و مى تواند ابزار مفیدى براى شکوفایى و رشد آن ها باشد. براساس نتایج حاصل از این تحقیق، افراد با گرایش اینترنتى بالا ظاهراً نیاز بیشترى دارند تا در اتاق هاى گفتوگو به حرف هایشان گوش داده شود. گوش دادن یک فرایند اجتماعى است و داده ها نشان مى دهد که این فعالیت اجتماعى به ویژه مى تواند به پدیده به اصطلاح اعتیاد اینترنتى کمک کند.

تحلیل

از نتایج تحقیق چند ایده مهم مربوط به اعتیاد اینترنتى به دست مى آید:

میزان اعتیاد اینترنتى به طور معنادارى با متغیرهاى مهم میان فردى و فردى مربوط به فرایندهاى میان فردى چت روم همبستگى دارد. این امر نشان مى دهد ارتباطات اینترنتى داراى ویژگى هایى است که افراد آن را جذاب مى یابند. جامعه ما اکنون در حال انتقال تاریخى از اشکال صنعتى تولید به سوى یک شکل اطلاعاتى نظم اجتماعى است. این انتقال تا حدى به این معناست که اشکال جدیدى از کنش متقابل اجتماعى به کار گرفته خواهد شد که از بافت غنى نمادین اشکال صنعتى ارتباطات بشرى کاملا متفاوت است. در نتیجه، چیزى که امروزه به عنوان اعتیاد اینترنتى ترسیم مى شود ممکن است در سال هاى آتى به عنوان رفتارى متداول تلقّى شود. آنچنان که از نتایج این تحقیق روشن مى شود فعالیت هاى اینترنتى، همچون ارتباطات چت روم، داراى ویژگى هایى است که ارتباطات بشرى را گسترش مى دهد و افرادى که درگیر این فعالیت ها مى گردند اغلب به آن جذب مى شوند. به طور خلاصه، این تحقیق تلویحاً به این ایده اشاره دارد که این ادبیات در نامیدن استفاده زیاد از اینترنت به عنوان «نابسامانى آسیب شناختى» بسیار شتاب مى کند.

ما در حال مشاهده تولد یک نظم اجتماعى تکنونولوژیکى تازه اى هستیم که براى تحقیقات جامعه شناختى اهمیت فراوانى

دارد. به عنوان مثال، لازم است چارچوب هاى جامعه شناسانه مجدداً بررسى شوند که بر رشد و توسعه «خود» و «هویت» همانند مکتب کنش متقابل نمادین متمرکز است. اکثر، نه همه نظریه هاى کنش متقابل نمادین براى رفتارهاى اجتماعى چهره به چهره تدوین شده اند. در حالى که این نظریه ها مطئمناً براى توضیح تحرکات اجتماعى که در فضاهاى اجتماعى ارتباطات کامپیوترى روى مى دهد، کافى هستند. ساخت بى رهنمود وضعیت هاى الکترونیکى مستلزم تحقیقات نظام مند و گسترده است.

با تکیه بر یافته هاى محدود در این مطالعه، نتیجه مى گیریم که مفهوم اعتیاد اینترنتى باید در این زمینه مجدداً بررسى شود که چگونه عوامل اجتماعى از طریق استفاده از اینترنت به هم مى رسند و آیا این نوع به هم پیوستن انسان و ماشین مى تواند با شیوه هاى کاملا سنتى مورد تحقیق قرار گیرد؟ عوامل اجتماعى از این قبیل، به طور شگفت انگیزى در طرح ها و مطالعات ذهنى روان شناختى که جسورانه نابسامانى ناشى از اعتیاد اینترنتى را مطرح مى کنند، نادیده گرفته مى شود. از دیدگاه کنش متقابل نمادین، ممکن است اعتیاد اینترنتى تا

حدى به این دلیل وجود داشته باشد که اکنون یک مفهوم اعتیاد اینترنتى موجود است که زمینه موقعیتى و الگوى رفتارى را تعریف مى کند، همه این ها توسط داده هاى آمارى دل بخواهى و تعاریف ذهنى ناقص عرضه مى شوند.

در نهایت، تفاوت هاى چشمگیرى که در همبستگى هاى میان مردان و زنان آشکار مى شود، به اهمیت تحقیق پدیده اعتیاد اینترنتى از یک دیدگاه چند بعدى تأکید مى کنند. اگر پدیده اى همچون اعتیاد اینترنتى وجود داشته باشد، لازم است بدانیم که آیا تفاوت هایى بین مردان و زنان وجوددارد؟ به عبارت دیگر، آیا مردان و زنان به جنبه هاى مشابهى از ارتباطات کامپیوترى معتاد مى شوند یا در این زمینه با یکدیگر تفاوت دارند؟ آیا در الگوهاى ارتباطى آنلاین و آفلاین تمایزى هست؟ موارد مذکور و نیز بسیارى از متغیرهاى اجتماعى باید در تحقیقات آتى مربوط به تفاوت هاى جنسى و ارتباطات کامپیوترى مورد توجه قرار گیرند. همین پرسش ها در مورد گروه بندى هاى دیگر اجتماعى مانند قومیت، سن، و طبقه اجتماعى نیز مطرح مى شوند. به طور خلاصه، تحلیل اکتشافى در مورد گرایش اینترنتى نشان مى دهد که انجام تحقیقات جامعه شناختى روى مسائل ارتباطات اینترنتى ضرورت دارد و همین طور در مطالعات آتى لازم است از طریق چارچوب هاى جامعه شناختى تثبیت شده راهنمایى شوند که همچنان بر روى پارادایم هایى که ممکن است در عصر اطلاعات پدید آیند، باز ماند. با توجه به طبیعت سیال ارتباطات چت روم، پژوهشگران باید براى تحقیق در محیط بى ساخت معروف به اینترنت به شیوه هاى جدید و سازنده اى دست یابند.

ضمیمه

گزینه هاى مربوط به اجتماعى بودن که توسط مؤلفان مقاله طرح شده است (1998):

1. مخالف; 2. تقریباً مخالف; 3. ممتنع; 4. تقریباً موافق; 5. موافق.

1. در اوقات فراغتم دوست دارم با دیگران تعامل داشته باشم.

2. کلاس هایى را ترجیح مى دهم که دانشجویان به صورت گروهى کار مى کنند.

3. از رفتن به میهمانى ها لذت مى برم.

4. از عضویت در سازمان ها لذت مى برم (گروه هاى مذهبى، گروه هاى سیاسى و...)

5. دوست دارم بیشتر اوقات با خودم باشم.

6. از آشنایى با افراد جدید خوشحال مى شوم.

7. در موقعیت هاى اجتماعى جدید احساس راحتى مى کنم.

مقیاس هاى تست محل کنترل (برگر 1986):

1. کاملا مخالف; 2. مخالف; 3. تقریباً مخالف; 4. نه مخالف و نه موافق; 5. تقریباً موافق; 6. موافق; 7. کاملا موافق

1. وقتى در جستوجوى چیزى هستم آن را مى یابم، معمولا به این دلیل است که بیشتر تلاش کردم.

2. وقتى برنامه ریزى مى کنم تقریباً مطمئن هستم که موفق مى شوم.

3. بازى هایى را ترجیح مى دهم که تا حدى به شانس وابسته اند تا مهارت.

4. اگر حواسم را جمع کنم مى توانم تقریباً همه چیز را یاد بگیرم.

5. بیشترین موفقیت من به علت سخت کوشى و توانایى من است.

6. من معمولا به هدفم نمى رسم; چون کمتر آن را دنبال مى کنم.

7. رقابت مانع تفوق است.

8. مردم اغلب از روى شانس پیش مى روند.

9. در هرگونه امتحان یا رقابت دوست دارم بدانم در مقایسه با دیگران تا چه حد موفقم.

---

پى نوشت ها

1. منبع مجله الکترونیکى جامعه شناسى.

Source: www. Sociology.org/ content/vo 1005.003/iaohtml.

Electronic jourcal of sociology Al Bellamy , Haneyicz از دانشگاه میشیگان و دانشکده تکنولوژى بین رشته اى.

2. The Centre for on - line Addiction (1998.(

3. Cybersexual Addiction.

4. cybr J relationship Addition.

5ـ مید، 1934 و و نظریه هویت استرایکر، 1980.

 

---