معرفت سال بيستم ـ شماره 171 ـ اسفند 1390، 5ـ10

شرح دعاى مناجات‏المريدين

در جست‏وجوى قرب الهى^*

آيت‏اللّه علّامه محمدتقى مصباح

چكيده

مؤمنان همواره در جست‏وجوى معارف بلند و برخوردارى از نعمت‏هاى دنيوى و اخروى هستند و در مناجات با خداى خويش، در پى وصول به قرب الهى هستند. از اين‏رو، به خداى متعال و اهل‏بيت عليهم‏السلام توسل مى‏جويند. مؤمنانى كه به مراتب عالى معرفت خدا دست يافته‏اند، قرب خدا را مطلوب ذاتى خويش مى‏دانند. اين مقصد از طريق سير اختيار و از شيوه‏ها و راه‏هاى ممكن خاصى امكان حصول دارد. شيوه‏هاى ذوقى و سليقه‏اى راه به جايى نمى برد.

كليدواژه ‏ها: قرب، قرب الهى، دعا، مناجات، مريدين، وصول به معبود.

ضرورت شرح و بررسى ادعيه و مناجات پيشوايان معصوم عليهم‏السلام

ادعيه و مناجات پيشوايان ما دربرگيرنده معارف بلند، حكمت‏هاى بى‏نظير و نكات عرفانى ناب است كه معمولاً مورد غفلت قرار گرفته و كمتر بدان‏ها پرداخته شده است. عدم توجه به آن دُرهاى يگانه، بى‏مثال و عدم غور در درياى بى‏انتهاى معارف اهل‏بيت عليهم‏السلام در درجه اول، جفاى به آن حضرات و سخنان نورانى آنان، و در درجه دوم، جفاى به خود ماست كه خود را از آن سرمايه‏هاى ماندگار و جاودانه محروم ساخته‏ايم. در خلأ حرمان از عرفان ناب اهل‏بيت عليهم‏السلام، شيادان فرصت‏طلب، با ترويج عرفان‏هاى دروغين، جوانان محروم از زمزم ناب معارف راستين توحيدى را فريب داده، مايع مسموم فراهم آمده از افكار پوچ و انحرافى خود را در كام ايشان مى‏ريزند. از اين‏رو، ما گرچه قادر به فهم حقيقت آن معارف ناب نيستيم، اما بايسته است كه درباره آنها به گفت‏وگو پردازيم. از ارائه برداشت‏هاى هرچند ناقص خود از آن سخنان نورانى دريغ نورزيم، تا سهمى در انتقال معارف اهل‏بيت عليهم‏السلام به نسل‏هاى آينده داشته باشيم و بستر را براى استعدادهاى بالنده و دل‏هاى نورانى فراهم آوريم. تا آنچه را ما قادر به درك و فهم آن نبوديم، آنان در پرتو استعداد و ظرفيت خود و بخصوص با توفيق الهى به درك و فهمش نايل گردند و از اين گذر، ثواب و پاداشى نصيب ما گردد. رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: «خدا يارى كند بنده‏اى را كه سخن مرا بشنود و به خاطر سپارد و حفظ كند و به كسانى كه نشنيده‏اند برساند، چه‏بسا حامل (رساننده) علمى كه خود دانا نيست و چه‏بسا حامل علمى كه به داناتر از خود رساند (يعنى چه‏بسا شنوندگانى پيدا شوند كه معناى سخن را از رساننده و ناقل آن بهتر درك كنند).»1

گرچه قدرت استنباط و فقاهت محدثان به پايه قدرت استنباط و فقاهت بزرگانى همچون مرحوم شيخ انصارى، نمى‏رسيد، اما حفظ مآثر اهل‏بيت و انتقال آنها به ساير نسل‏ها، بستر را براى فقهايى چون آن بزرگوار فراهم آورد تا با ژرف‏نگرى در روايات و تفقه در آنها، به دستاوردهاى عظيم فقهى دست يابند. در راستاى چنين رسالت بزرگى، ما به بررس