معرفت

عاشورا؛ الگوى بیدارى اسلامى

بیدارى اسلامى، خیزش و جنبش مردمى فرامذهبى، فراملى، قومى، نژادى و سرزمینى است که در همه جا به چشم مى‏خورد. این جنبش مردمى، که به «بیدارى اسلامى» نامبردار است از آن تعابیرى دیگرى همچون «الصحوه الاسلامیه، الحرکة الاسلامیة، الیقظه الاسلامیة، البعث الاسلامى، التیار الاسلامى» نیز شده است.1 نهضت عاشورا مى‏تواند الگوى تمام‏عیار و کامل براى بیدارى اسلامى تلقى شود که جوهره آن، مبارزه با بى‏عدالتى، تبعیض، فساد، تباهى اجتماعى و بدعت‏هاست که هیچ‏یک در قلمرو زمانى و یا جغرافیایى خاصى محدود نبوده است.

عاشورا بزرگ‏ترین درس حماسى، سمبل شهادت‏طلبى، ظلم ‏ستیزى، عدالت‏خواهى و پاکسازى عقیده است؛ واقعه‏اى که در طول تاریخ هیچ‏گاه خاموش نشده، خیزشى که آزادگى، آزادى‏خواهى، شهادت‏طلبى، ایثار، از خودگذشتگى، عبودیت، معرفت، عزّت نفس، کرامت، صبر، جوانمردى، بردبارى و جهاد در راه عقیده را به همه بشریت آموخته است و با گذشت زمان، ابعاد آن برجسته‏تر و شفاف‏تر مى‏گردد.

قیام حسینى، حماسه‏اى بى‏نظیر در طول تاریخ است که الهام‏بخش نهضت‏ها، جنبش‏هاى شیعى، بلکه سایر نهضت‏ها در برابر کانون‏هاى ظلم و ستم، کفر و نفاق بوده است. عاشورا، صرفا یک تراژدى نیست، بلکه سمبل و نماد مقاومت و ایستادگى در برابر ظلم، طغیان و انحراف از مبانى و ارزش‏هاى اصیل دینى است که امروزه محور وحدت مسلمانان جهان و حتى آزادى‏خواهان جهان در جنبش‏هاى ضدسرمایه‏دارى جوامع غربى شده است.

در جوامعى که روح حماسى، بصیرت، خودآگاهى، ظلم‏ستیزى، مقاومت و بیدارى مرده است، بزرگ‏ترین خاصیت قیام و ظلم‏ستیزى و شهادت‏طلبى این است که این روح مرده را بیدار مى‏کند. این بیدارى، ملتى را آگاه و بیدار مى‏کند. حماسه حسینى، حماسه فرازمانى، فرامکانى، الگو و اسوه است؛ زیرا ارزش‏هاى مطرح در آن، ارزش‏هاى فراملى، فراسرزمینى و فرازمانى است. نهضت عاشورا، به همه مظلومان تاریخ درس ایستادگى، مبارزه، حماسه و مقابله با فساد و ظلم مى‏دهد. جالب اینکه اولین بار که گاندى مصلح بزرگ هند وارد سازمان ملل شد، 72 نفر از یاران خود را با خود به سازمان ملل آورد؛ به تعداد یاران امام حسین علیه‏السلام در کربلا، تا الگو بودن نهضت حسینى را به جهانیان نشان دهد.

فوکویاما در کنفرانس اورشلیم، در بحث از «بازشناسى هویت شیعه» مى‏گوید: شیعه پرنده‏اى است که افق پروازش بسیار بالاتر از تیرهاى ماست. پرنده‏اى است که دو بال دارد، بال سبز و بال سرخ. بال سبز این پرنده «مهدویت و عدالت‏خواهى» است و بال سرخ آن «شهادت‏طلبى» است که ریشه در حماسه کربلا دارد و آن را ماندگار کرده است.

بیدارى اسلامى، با الهام از حماسه حسینى، داراى ویژگى‏هاى ذیل است: اصلاح‏طلبى، عدالت‏خواهى، ظلم‏ستیزى و آزادگى؛ یعنى دقیقا الگوگرفته از قیام حسینى و اهداف نهضت عاشورا. به نطر مى‏رسد آنچه امروز ما در جهان اسلام تحت عنوان «بیدارى اسلامى» شاهدیم، مجموعه تحولات فکرى اجتماعى و سیاسى جوامع اسلامى، با هدف بازگشت به حاکمیت قرآن، سنت و ارزش‏هاى اسلامى در زندگى سیاسى، اجتماعى و نوسازى تمدن اسلامى است. به عبارت دیگر، بیدارى اسلامى به معناى زنده شدن دوباره اسلام در پرتو اسلام اصیل است. تجدید حیات اسلام در کالبد فرد و جامعه که در پرتو آن، استقلال، عدالت و ارزش‏هاى دینى، جانى دوباره مى‏گیرند. این بیدارى، ارتباطى تنگاتنگ با نهضت عاشوراى امام حسین علیه‏السلام دارد؛ نهضتى که هرگز خاموش‏نشدنى است و حماسه‏اى جاودانه و ماندگار است.

1ـ عمر احمد عمر، یقظه المسلمین فى القرن العشرین، المؤتمر الدولى الثانى عشر للوحدة الاسلامیه، 1421، ص 63ـ107.