معرفت

سال بیست و چهارم ـ شماره 212 (ویژه جامعه ‏شناسى)

علیرضا جوادزاده / استادیار گروه تاریخ اندیشه معاصر مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره                    Javadi4@qabas.ne

دریافت: 23/9/93               پذیرش: 25/3/94

چکیده

عبدالرحمن بن خلدون، با هدف شناخت اخبار صحیح تاریخى از اخبار کذب، به بررسى اجتماع انسانى پرداخته است تا طبایع و قوانین این اجتماع را به دست آورد. وى در این زمینه، در ابتداى کتاب تاریخى «العبر» خویش، علمى را به نام «عمران» بنیان نهاده است. مسائل این علم، قوانین حاکم بر اجتماع انسان ها مى باشد که ابن خلدون ادعاى کشف آنها را به روش «برهانى» دارد. مهم ترین ایرادِ مقدمه ابن خلدون، وجود نقض در موارد متعددى از قوانین اجتماعى بیان شده به ویژه درباره دولت ها مى باشد. منشأ این ایراد، به روش وى در استخراج قوانین بازمى گردد. ایراد اساسى روشى به قوانین ابن خلدون، دو چیز است: الف) عدم پایبندى بر قلمرو روش ها و استفاده از روش تعقلى در قلمرو روش تجربى؛ ب) عدم رعایت شرایط هر روش در مقام عمل. مقاله حاضر به روش تحلیلى ـ توصیفى به این موضوع مى پردازد.

کلیدواژه ها: قوانین اجتماعى، علم عمران، برهان، روش تعقلى، روش تجربى.